Rummel Julian Eugeniusz / Руммель Юлян Евгений Владиславович (1878–1954), inżynier budowy okrętów, działacz i organizator gospodarki morskiej w Rosji i Polsce, budowniczy Gdyni.

Urodził się 17/29 września 1878 r. w Lipawie (ros. Либава w gub. kurlandzkiej, obecnie łot. Liepāja) w rodzinie inteligenckiej. Jego rodzicami byli Władysław (1854–1930) i Waleria z Narolskich. Rodzina Rummlów związana była z Petersburgiem i odgrywała znaczącą rolę wśród tamtejszej polskiej inteligencji technicznej. Ojciec Władysław kształcił się w petersburskim Instytucie Inżynierów Komunikacji. Przed wybuchem I wojny światowej (1914) był znanym i cenionym w Rosji oraz za granicą inżynierem, budowniczym portów, m.in. w Petersburgu, Lipawie, Rydze oraz Rewlu (est. Tallinn). Podczas Wielkiej Wojny budował porty nad Morzem Białym, Oceanem Arktycznym oraz Morzem Czarnym. W 1921 r. powrócił do Polski.

W latach 1888–1992 młody Rummel kształcił się w gimnazjum klasycznym w Rewlu. Mimo że od najmłodszych lat fascynował się morzem i mundurem, poddał się woli ojca i w latach 1892–1899 odbył studia handlowe w Szkole Komercyjnej [Коммерческое училище] w Petersburgu, a następnie – w latach 1899–1902 – studia inżynierskie w South West of Scotland Technical College w Glasgow. Równocześnie praktykował w pobliskiej stoczni Symons and Co. w Renfrew. W 1902 r. powrócił nad Newę, nie mógł jednak znaleźć pracy w pogrążonym w stagnacji rosyjskim przemyśle stoczniowym. Zatrudnił się więc w petersburskiej firmie P. A. Frezego, podejmującej wysiłki na rzecz wprowadzenia na rynek rosyjski samochodów marki De Dion Bouton. Po upadku przedsiębiorstwa przeniósł się do Charkowa, gdzie podjął pracę w zarządzanym przez Ignacego Jasiukowicza (1876–1944) syndykacie hutniczym „Prodamiet” [Продамет], w którym jednym z dyrektorów był jego stryj Franciszek Antoni Rummel. Powierzono mu tam stanowisko kontrolera, którego zadaniem było sprawdzanie wykonania umów przez poszczególne zakłady wchodzące w skład syndykatu. W 1904 r. przeniesiono go do Petersburga, gdzie objął stanowisko w zarządzie „Prodamietu”.

Pracę zawodową Rummel umiejętnie łączył z działalnością społeczną koncentrującą się wokół spraw morskich. Po klęsce Rosji w wojnie z Japonią (1904–1905) przez kilkanaście lat aktywnie działał w Lidze Odrodzenia Marynarki Wojennej (LOMW) [Лига обновления Флота] – organizacji społecznej utworzonej przy poparciu cara Mikołaja II (1868–1918), która podjęła starania na rzecz spopularyzowania w społeczeństwie rosyjskim idei odbudowy potęgi morskiej cesarstwa. Najpierw był sekretarzem generalnym Ligi, a następnie jej wiceprezesem. Przyczynił się wówczas do reaktywacji popularnonaukowego pisma „Morze” [Море] (w latach 1901–1905 pod nazwą „Morze i Jego Życie” [Море и его жизнь]), a od roku 1911 był też jego redaktorem. Równocześnie angażował się w prace Rosyjskiego Cesarskiego Towarzystwa Technicznego – ekskluzywnej instytucji naukowej opiniującej wynalazki i inspirującej rozwój naukowo-techniczny. Był tam sekretarzem Sekcji Morskiej w IV Oddziale Technicznym. W 1907 r. współorganizował odbywający się w Rosji Kongres Żeglugi, skupiający światową elitę inżynierów morskich, na którym przewodniczącym Sekcji Morskiej był jego ojciec inż. W. Rummel. W 1908 r. pełnił funkcję honorowego komisarza wystawy nowych wynalazków, zorganizowanej przez Towarzystwo Techniki Wojenno-Morskiej i Lotniczej. W ramach obowiązków towarzyszył członkom Domu Panującego przy zwiedzaniu ekspozycji oraz wygłaszał odczyty.

Po likwidacji wystawy Rummel objął stanowisko dyrektora tzw. Stałej Narady Przedstawicieli Rosyjskich Przedsiębiorstw Żeglugowych. Utworzona ona została z inicjatywy ministra przemysłu i handlu W. I. Timirjaziewa (1849–1919) w celu skoordynowania współpracy podległego mu resortu z działaniami przedstawicieli życia gospodarczego. Na zwołanym na przełomie lat 1909 i 1910 w Moskwie pierwszym Wszechrosyjskim Zjeździe Działaczy w Sprawach Wodnych przewodniczył sekcji morskiej i sekcji żeglugi śródlądowej. W uznaniu jego zasług Towarzystwo Popierania Rosyjskiej Żeglugi Handlowej nagrodziło go pamiątkową odznaką i wybrało członkiem honorowym (jako jedyną osobę prywatną obok wielkich książąt i ministrów). Przed wybuchem I wojny światowej działał także w utworzonym przy LOMW Komitecie Podróży Morskich, którego celem było przysposobienie młodzieży do służby na morzu poprzez organizację rejsów dla uczniów. Był również członkiem petersburskich lóż masońskich „Północna Piramida” [Северная Пирамида] (1911) i „Astrea” [Астрея] (1916).

W 1912 r. z ramienia Komitetu Rummel wziął udział w rejsie z Petersburga do Sztokholmu na szkunerze „Utro” [Утро] (pełnił funkcję II oficera), którego załogę, oprócz kadry zawodowej, stanowili uczniowie szkół średnich. Wybuch I wojny światowej zaskoczył go w Wielkiej Brytanii, gdzie od lipca 1914 r. przebywał na urlopie. Równocześnie, z ramienia Towarzystwa Zakładów Mechanicznych Hantke w Petersburgu, w których pracował jego stryj F. A. Rummel, podejmował starania o uzyskanie przedstawicielstwa szkockiej firmy Beardmore na dostawy uzbrojenia i wyposażenia dla rosyjskich okrętów wojennych. Do Rosji powrócił przez Skandynawię, korzystając z pomocy zaprzyjaźnionego armatora Rosyjskiego Towarzystwa Żeglugi Handlowej Piotra Regiera (1851–1919). Podczas wojny jego pracodawca – wchodzące w skład „Prodamietu” Dnieprowskie Towarzystwo Metalurgiczne – powierzał mu wiele odpowiedzialnych zadań, m.in. sprowadzał niemieckie obrabiarki z Rzeszy przez neutralną Szwecję do Rosji. Po wybuchu rewolucji lutowej 1917 r. został dyrektorem przedsiębiorstwa „Jugometa” [Югомет]. Zajmowało się ono sprzedażą wyrobów żelaznych produkowanych przez zakłady w południowej części Imperium Rosyjskiego. Po przewrocie bolszewickim w listopadzie 1917 r. pracownicy tej firmy wybrali go przewodniczącym Rady Pracowników. W 1918 r. Rummel zaangażował się w działalność gospodarczą prowadzoną przez społeczność polską w Rosji, m.in. aktywnie uczestniczył w pracach Polskiej Rady Ekonomicznej i Rozrachunkowej. W lipcu tego roku, podczas jednej z narad ekonomicznych Polaków mieszkających w Piotrogrodzie, wygłosił referat poświęcony przyszłej polskiej polityce morskiej. W listopadzie 1918 r. wraz z rodziną opuścił Rosję i po dwuletniej wędrówce przez Odessę, Stambuł, Bałkany i Wiedeń powrócił do odrodzonej Polski.

Po przyjeździe do kraju zatrudnił się w firmie spedycyjnej „Pol-Bal” (był przedstawicielem zarządu w oddziale w Gdańsku) zajmującej się przewozem transportów żywności z USA. Po bankructwie firmy osiadł w Warszawie. W latach 1922–1924 kierował tam pracami Towarzystwa „Liga Żeglugi Polskiej” (od 1924 r. – Liga Morska i Rzeczna, od 1930 r. – Liga Morska i Kolonialna), stowarzyszenia stawiającego sobie za cel propagowanie wśród społeczeństwa polskiego idei budowy własnego portu nad Bałtykiem, rozwoju marynarki handlowej i wojennej oraz żeglugi śródlądowej. W 1924 r. wspólnie z ojcem, szwagrem inż. Teodozym Nosowiczem i dr. Zdzisławem Słuszkiewiczem (1877–1940) przyczynił się do powstania Konsorcjum Francusko-Polskiego dla Budowy Portu w Gdyni. W 1926 r. na wniosek ministra przemysłu i handlu Eugeniusza Kwiatkowskiego (1888–1974) został mianowany dyrektorem nowo utworzonego państwowego przedsiębiorstwa armatorskiego „Żegluga Polska”, którego celem było wprowadzenie na morze statków pod polską banderą.

W 1928 r. Rummel założył drugą firmę armatorską – Polsko-Brytyjskie Towarzystwo Okrętowe „Polbryt”, a w 1930 r. wykupił linię transatlantycką – Polskie Transatlantyckie Towarzystwo Okrętowe, przemianowaną później na Gdynia – Ameryka Linie Żeglugowe („GAL”). Kierując trzema przedsiębiorstwami armatorskimi, stał się de facto współtwórcą Polskiej Marynarki Handlowej. Dymisja ministra Kwiatkowskiego zachwiała pozycją Rummla, który nie posiadał własnego zaplecza politycznego. Na skutek nagonki politycznej w 1932 r. został odwołany ze stanowiska dyrektora przedsiębiorstwa „Żegluga Polska”. Swoje odejście upamiętnił, organizując w Gdyni uroczystości Dni Morza, przekształcone następnie w doroczne Święto Morza, podczas których popularyzowano tematykę morską i promowano pozytywny wizerunek Marynarki Wojennej i przemysłu stoczniowego. Po odejściu ze służby państwowej założył w 1934 r. firmę maklerską „Rummel i Burton”, a w 1937 r. został wybrany na prezesa Związku Maklerów.

W lutym 1940 r. wyjechał z żoną z okupowanej przez Niemców Warszawy do Grecji. Oficjalny wyjazd był możliwy, ponieważ od 1938 r. pełnił funkcję honorowego konsula Królestwa Grecji w Gdyni. II wojnę światową przeżył w Grecji, organizując pomoc uchodźcom polskim w ramach Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. W 1946 r. powrócił do kraju i do 1951 r. pełnił funkcję doradcy ministra żeglugi.

Był autorem kilku książek: Port w Gdyni (Warszawa 1923), Państwo a morze (Poznań 1925), Gdynia port Polski (Toruń 1926), Znaczenie ekonomiczne morza dla Polski (Poznań 1926), Polska flota handlowa (Toruń 1930), Morskie zagadnienia Polski (Gdynia 1934), Sen o Gdyni (Gdynia 1934) oraz kilkudziesięciu artykułów. Pozostawił też wspomnienia, których część obejmująca okres międzywojenny została opublikowana pt. Narodziny żeglugi (Gdańsk 1980).

Miał siostrę Zofię (1883–1976) zamężną od roku 1905 z Teodozym Nosowiczem (1882–1934), absolwentem petersburskiego Instytutu Inżynierów Komunikacji, którego ojciec Edward był inżynierem technologiem w zakładach Putiłowskich.

Był żonaty od 1904 r. z Olgą de Morandi (1882–1970), Rosjanką pochodzenia włoskiego, córką adwokata. Mieli dwoje dzieci: córkę Lidię (1905–1936), zamężną z baronem Franciszkiem Ksawerym Taubem (1890–1964), i syna Aleksandra (1908–1993). Zmarł 24 kwietnia 1954 r. w Gdyni, pochowany został na cmentarzu Witomińskim.

Odznaczony został polskim Złotym Krzyżem Zasługi, Orderem Polonia Restituta IV i V kl. oraz belgijskim Orderem Leopolda II.

W 2004 r. na gmachu Dowództwa Marynarki Wojennej w Gdyni odsłonięto poświęconą Rummlowi tablicę pamiątkową.


Bibliografia:
J. Pertek, Rummel Julian Eugeniusz, w: Polski słownik biograficzny, 1989–1991, t. 32, s. 90–92 (bibliografia); Z. Nowak, Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, Gdańsk 1997, t. 4, s. 112–113; L. Bazylow, Polacy w Petersburgu, Wrocław 1984; T. Białas, Liga Morska i Kolonialna 1930–1939, Gdańsk 1983; L. Hass, Masoneria polska XX w. Losy – loże – ludzie, Warszawa 1993, s. 288–289; R. Mielczarek, Budowa portu handlowego w Gdyni w latach 1924–1939, Gdańsk 2001; M. Stankiewicz, Z floty carskiej do polskiej, Warszawa 2007; J. Rummel, Narodziny żeglugi, wybór, wstęp i przypisy M. Rdesiński, Gdańsk 1980.