Rawicz-Szczerbo Władysław / Равич-Щербо Владислав Адамович (1882–1959), inżynier technolog, działacz społeczny, polityczny i niepodległościowy, wiceprzewodniczący Komitetu Głównego Polskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny (PTPOW), z Petersburgiem/Piotrogrodem związany w latach ok. 1906–1918.

Urodził się 13 maja 1882 r. w Chrepielowie (pow. mohylewski, gub. mohylewskiej, obecnie Białoruś) w dobrach szlacheckich należących od 1867 r. do rodziny Szczerbów, jako kolejne dziecko Adama i Rozalii z Charkiewiczów (Harkiewiczów). Miał dwójkę starszego rodzeństwa, brata Jana (1872–?), ożenionego z Feliksą z Charkiewiczów – rodziców generała Antoniego Rawicz-Szczerby (1902–2002), a także siostrę Brygidę (1876–?), zamężną z Władysławem Charkiewiczem. Jego młodszym bratem był Piotr (1887–?), aresztowany 10 czerwca 1920 r. i zesłany do obw. irkuckiego. Po przeprowadzeniu postępowania rehabilitacyjnego 16 listopada 2000 r. uznany on został przez Prokuraturę Obwodu Irkuckiego za ofiarę terroru politycznego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

Rawicz-Szczerbo zaangażował się w zerwanie przez „Zet” stosunków z Ligą Narodową i uczestniczył w krakowskich zjazdach ogólnych „Zetu” w latach 1907 i 1908. W międzyczasie przebywał w Petersburgu, gdzie w 1907 r. został po raz pierwszy aresztowany. Jego sprzeciw wobec endecji doprowadził w 1908 r. na Zjeździe NZR do rozłamu w tej organizacji. Utworzył wówczas Frakcję Niepodległościową NZR i rozpoczął wydawanie tajnego pisma „Walka”, nawołującego do walki zbrojnej z Rosją; egzemplarz tego pisma przechowuje Biblioteka Uniwersytetu im. Iwana Franki we Lwowie. Frakcję Niepodległościową szybko jednak zlikwidowała ochrana, a on sam pomimo ucieczki został aresztowany w Warszawie w sierpniu 1909 r. Po kilku miesiącach więzienia, śmiertelnie chory, został wypuszczony na wolność za wysoką kaucją. Pozostawał jednak pod nadzorem policji aż do wybuchu rewolucji lutowej 1917 r. Oprócz działalności politycznej Rawicz-Szczerbo był także aktywny w życiu społecznym. Jako przedstawiciel młodzieży przemawiał 18/31 marca 1907 r. w trakcie uroczystego poświęcenia nowej nadnewskiej siedziby Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół Polski”. Jego przemowa spotkała się z uznaniem korespondenta warszawskiego tygodnika „Sokół”, który zauważył, iż „należałoby [ją] powtórzyć w całości i za program podać młodzieży” („Sokół” 1907, nr 7/8, s. 102). 

Działając we wspomnianych strukturach politycznych, w latach 1906–1908 Rawicz-Szczerbo pisywał pod pseudonimami Kiliński i Pochodnia do prasy konspiracyjnej, głównie do organów młodzieży narodowej „Znicz” i „Zarzewie”. Publikował także w wydawanym od kwietnia do listopada 1908 r. dwutygodniku „Votum Separatum”, którego siedziba mieściła się w tym samym budynku co Polska Kuchnia Studencka, czyli przy prosp. Zabałkańskim [Забалканский пр.] (obecnie prosp. Moskiewski [Московский пр.]) 20 m. 56. Faktycznym szefem tego nastawionego na krytykę idei neosłowiańskich periodyku pozostającego oficjalnie pod redakcją urzędnika syndykatu metalurgicznego „Prodamet” Stefana Czopowskiego, który posiadał koncesję na wydawanie pisma pod tą nazwą, był działacz narodowy i publicysta Władysław Studnicki (1867–1953). W gronie jego współpracowników znajdowali się Jerzy Jankowski (1887–1941) oraz Tadeusz Gużewski (1870–1938). W numerze 5 tego pisma Rawicz-Szczerbo zamieścił ostry, skierowany przeciw polityce endecji artykuł pt. W rydwanie panslawizmu, w numerze 10 zaś ukazał się jego tekst Państwowość i kultura narodowa. W artykułach tych zaznaczał, że nierozłącznymi warunkami dającymi rację bytu narodu są jego niepodległość i kultura. W lipcu tego roku sam został wydawcą wspomnianego już pisma „Walka”, oficjalnego organu Frakcji Niepodległościowej NZR.

W kolejnych latach Rawicz-Szczerbo pisywał do prasy wybitnie antyrosyjskiej, jak redagowane przez W. Studnickiego, ukazujące się w latach 1906–1908 (wznowione w 1918 r.) warszawskie pismo „Naród i Państwo” i „Myśl Polityczna”. Warto nadmienić, że po opublikowaniu tam w nr. 12 z 20 lipca 1907 r. artykułu działaczki społecznej Marii Dulębianki (1861–1919) pt. Nie chodźmy do Dumy obrońcą Studnickiego w trakcie procesu apelacyjnego przed Senatem Rządzącym w Petersburgu został przyszły teść Rawicz-Szczerby, petersburski adwokat Bolesław Olszamowski (1848–1920). On sam związany był również z ukazującym się w Warszawie w latach 1921–1939 tygodnikiem społeczno-kulturalnym narodowców „Myśl Narodowa” oraz „Gońcem” i „Prawdą”. Publikując w tej ostatniej, posługiwał się pseudonimami: W.R.S.; W.R-S., Wł.R.-S. W 1914 r. znalazł się również w gronie współpracowników rozpoczynającego wówczas egzystencję, a funkcjonującego do roku 1916 warszawskiego tygodnika „Strażnica”, poświęconego polityce, sprawom kulturalnym i społeczno-ekonomicznym. Publikował tam wraz z T. Grużewskim obok tak znanych literatów, jak Władysław Orkan (1875–1930), Stefan Żeromski (1864–1925) czy Jan Kasprowicz (1860–1926) i wielu innych autorów.

W 1909 r. Rawicz-Szczerbo podjął nad Newą pracę zawodową jako doradca finansowy i techniczny w utworzonym w styczniu 1895 r. Wszechrosyjskim Związku Młynarskim [Всероссийское объединение мукомолов]. Po obronie w IT pracy dyplomowej od 1910 r. pracował w charakterze konstruktora w Petersburskich Zakładach Konstrukcji Żelazobetonowych, których dyrektorem naczelnym zostać miał już w 1911 r. (wg CAW sygn. KN 02.08.1931). Chodziło zapewne o założone w 1900 r. przez projektanta stołecznego metra inż. cywilnego Henryka A. Hirschona (1857 – po 1925) Towarzystwo „Żelazo-Beton” inż. Hirschon & Co. [Товарищество «Железо-Бетон» инж. Гиршсон и Ко], które prezentowało swoje wyroby na petersburskiej Międzynarodowej Wystawie Budowlano-Artystycznej [Международная строительно-художественная выставка] w 1908 r. Firma ta wykonywała zlecenia inżynieryjno-budowlane m.in. dla Ministerstwa Wojny, Ministerstwa Marynarki oraz dla Magistratu Petersburga.

Po wybuchu I wojny światowej (1914) Rawicz-Szczerbo zaktywizował swój związek z „Zetem”, w którym utworzyła się trzecia grupa, tzw. starsze społeczeństwo, przeznaczona dla powracających za zgodą Zarządu, chociaż wbrew statutowi, dawnych członków organizacji. Włączył się wówczas w prace utworzonej przez warszawski „Zet” 2 września 1914 r. (istniała do 20 czerwca 1915 r.) tajnej Wolnej Szkoły Wojskowej (WSW). Zadaniem WSW było wszechstronne kształcenie „pod duchowym przywództwem” Józefa Piłsudskiego (1867–1935) kadr wojskowych przyszłej „polskiej siły zbrojnej”. Petersburski Oddział WSW prowadził i wspierał finansowo (podobnie jak ośrodek warszawski) inż. F. Skąpski. Rawicz-Szczerbo m.in. wraz z J. Rackmanem, J. Strawińskim reprezentował w nim środowisko Organizacji Młodzieży Narodowej i jak zaznaczył w swojej relacji Skąpski, był jednym z wyróżniających się swoim zaangażowaniem.

Związał się także z POW, której szefem na Rosję był również F. Skąpski. Działał też w Związku Patriotów oraz konspiracyjnym Zrzeszeniu Niepodległościowym (1915), w którym udzielał się z innymi „Zetowcami”, jak J. Barchwic, F. Skąpski i J. Rackman, oraz z członkami Klubu Robotniczego „Promień” – jego prezesem Stefanem Filipkowskim (1873–1948) i Stanisławem Budkiewiczem (1887–1937?), współredaktorem „Promienia Porannego”. W 1917 r. na bazie Zrzeszenia powstał Polski Komitet Demokratyczny, w którego prace również się włączył.

Jednocześnie Rawicz-Szczerbo był członkiem powołanego do życia 29 sierpnia/ 11 września 1914 r. PTPOW. Jako reprezentant tej największej organizacji pomocowej wspierającej przesiedleńców z Królestwa Polskiego i tzw. ziem zabranych wszedł w skład Narady Specjalnej ds. Uchodźców [Особые совещаниe по беженцам (ОСОБЕЖ)] (NS ds. U), powołanej dekretem 17/30 sierpnia 1915 r. przy Ministrze Spraw Wewnętrznych. Ciało to skupiało przedstawicieli wszystkich organizacji i instytucji niosących pomoc w skali ogólnopaństwowej. Dysponowało prawem do zatwierdzania wysokości zasiłków, budżetów organizacji ratowniczych oraz udzielania im kredytów. W styczniu 1916 r. reprezentował wraz z Henrykiem Święcickim (1852–1916) i S. Filipkowskim Komitet Główny PTPOW w Moskwie na I posiedzeniu Rady Zjazdów; następnie zasiadał w biurze wykonawczym Rady Zjazdów. 2 maja 1916 r. wspólnie z ks. Antonim Około-Kułakiem (1883–1940), proboszczem „robotniczej” parafii św. Kazimierza za Rogatką Narwską [Нарвская застава], skarbnikiem Piotrogrodzkiego Oddziału PTPOW Janem Sołtykiewiczem, W. Bandurskim i adwokatem Leonem Kulikowskim (1878–1919) zainicjował w Piotrogrodzie powstanie Komitetu Wykonawczego, skupiającego organizacje pomocowe działające samodzielnie na terenie gub. piotrogrodzkiej. Komitet ów powstał przy Piotrogrodzkim Oddziale PTPOW, którego siedziba znajdowała się w narożnej kamienicy przy ul. Grochowej [Гороховая ул.] 24.

Kiedy po śmierci Władysława Żukowskiego (1860–1916) w grudniu 1916 r. został wiceprezesem Komitetu Głównego PTPOW, wycofał się z pracy zawodowej i cały swój czas poświęcił pracy społecznej i politycznej. Na wniosek przewodniczącego Walnego Zgromadzenia tej organizacji Konstantego Skirmunta (1866–1949) otrzymał podziękowanie za całkowite oddanie się pracom dla dobra towarzystwa. Wraz z Władysławem Grabskim (1874–1938) zaangażował się także w prace powstałej przy NS ds. U na początku 1917 r. komisji werbunkowej do robót rolnych, która pomagała uchodźcom w znalezieniu pracy. W grudniu tego roku z inicjatywy Rady Zjazdów PTPOW pod przewodnictwem jej prezesa powołano do życia Komitet Główny Powrotu Polaków do Kraju, który koordynować miał akcję powrotu Polaków z Rosji do odrodzonej ojczyzny. Rawicz-Szczerbo zasiadał w 8-osobowym Zarządzie Wykonawczym tej organizacji wespół z członkiem Centralnego Komitetu Obywatelskiego (CKO) inż. Józefem Dangelem (1883–1952), L. Darowskim, W. Grabskim, członkiem komitetu wykonawczego Szpitala Polskiego, absolwentem Instytutu Górniczego inż. Stanisławem Korsakiem, Józefem Mazurkiewiczem (1904–1977), T. Wolskim oraz związanym z PTPOW adwokatem Stefanem Mickiewiczem (1881–1929). Siedziba biura tej nowej organizacji mieściła się początkowo przy ul. Mochowoj [Моховая ул.] 36, a potem przy ul. Gogola [Гоголя ул.] (dawniej ul. Małaja Morskaja [Малая Морская ул.]) 6. W kwietniu 1918 r. Rawicz-Szczerbo wszedł także w skład powołanej wówczas przy Radzie Zjazdów PTPOW Komisji Finansowo-Ratunkowej dla Zbierania Środków na Wsparcie Uchodźców Wojennych i Ubogich. Jednym z jej pomysłów było zorganizowanie Polskiej Loterii 3-klasowej, którą zarejestrowano w Piotrogrodzkiej Komunie Robotniczej [Петроградскaя трудовaя коммунa] – od marca 1918 r. oficjalna nazwa Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich [Петроградский совет рабочих и солдатских депутатов]. Do dyrekcji tej loterii weszli m.in. inż. St. Korsak, Zygmunt Marchwiński, S. Mickiewicz, Mieczysław Jałowiecki (1876–1962), inż. J. Dangel. Jako wiceprezes PTPOW Rawicz-Szczerbo uczestniczył w sierpniu 1918 r. w II Konferencji Sztokholmskiej z udziałem przedstawicieli Tymczasowej Rady Stanu, krakowskiego Naczelnego Komitetu Narodowego oraz Narodowej Demokracji i Komitetu Demokratycznego. Miało to związek z jego dążeniem do rozszerzenia działalności opiekuńczej PTPOW poprzez organizację sieci kontaktów i dróg przerzutowych pomiędzy Królestwem Polskim a Skandynawią, gdzie istniało podobne towarzystwo pomocowe; w grę wchodziła również organizacja wymiany pocztowej z krajem via Sztokholm.

Działając aktywnie w PTPOW, Rawicz-Szczerbo był także członkiem Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego w Rosji (KL) i razem z gen. Aleksandrem Babiańskim (1853–1931) reprezentował w niej macierzystą organizację. Wraz z W. Grabskim, przyszłym prezesem Sądu Najwyższego Janem Mrozowskim (1864–1937) i Alojzym Wierzchlejskim (1860–1938) opracował instrukcję wewnętrznego funkcjonowania KL oraz projekt zatrudniania jej etatowych pracowników. Pracował w trzech wydziałach KL: Wydziale VII do spraw finansowych i kontroli państwa pod przewodnictwem W. Grabskiego, Wydziale X do spraw instytucji sądowych i administracyjnych, któremu przewodniczył A. Lednicki, oraz w Wydziale XI do spraw handlu i przemysłu, którego sam był przewodniczącym. W Radzie Politycznej przy prezesie KL wspólnie z F. Skąpskim i Stefanem Kramsztykiem (1877–1942) reprezentował w ramach bloku Naczelnego Komitetu Demokratycznego Grupę Narodowo-Radykalną. Podczas odbywającego się przy nab. Mojki [Мойки p. наб.] 20 w dniach 6–12/19–25 października 1917 r. piotrogrodzkiego II Zjazdu Demokracji Polskiej w Rosji z udziałem 157 delegatów polskich ugrupowań demokratycznych wybrano go do nowego 25-osobowego składu polskiego Naczelnego Komitetu Demokratycznego (NKD). W tym czasie wszedł również do zespołu powołanej w Piotrogrodzie Polskiej Narady Ekonomicznej i Rozrachunkowej, która przejęła wkrótce funkcje KL rozwiązanej w grudniu 1917 r. przez Radę Komisarzy Ludowych.

Jesienią 1917 r. Rawicz-Szczerbo uczestniczył w spotkaniu zorganizowanym dla przedstawicieli organizacji polskich przez ówczesnego ministra spraw zagranicznych z ramienia Rządu Tymczasowego Michaiła I. Tereszczenkę (1886–1956), który zamierzał uzyskać wsparcie dla idei wywołania na terenie Królestwa Polskiego „zbrojnej, partyzanckiej dywersji przeciw Niemcom” (Z. Wasilewski, Proces Lednickiego, Warszawa 1924, s. 183). W gronie tym obok przedstawicieli PKD Aleksandra Więckowskiego (1854–1920) i gen. A. Babiańskiego znaleźli się także były członek Rady Państwa prawnik Stanisław Łopaciński (1851–1933), członek Komitetu Narodowego Polskiego i CKO ks. Maciej Radziwiłł (1873–1920) oraz adwokat Jan Dąbrowski (1882–1940). Z tytułu pełnionej w PTPOW funkcji w grudniu 1917 r. wyjechał do Mińska, aby zapobiec rozłamowi w tamtejszym oddziale tej organizacji. Włączył się również w prace powołanego w marcu 1918 r. przy CKO, a ukonstytuowanego w Moskwie 16-osobowego Komitetu Finansowego Polski, którego celem było pozyskanie środków na pilną pomoc dla polskich uchodźców poprzez wyemitowanie pożyczki w kwocie 10 mln rub. Zgodę na zorganizowanie emisji tej pożyczki wyraziła Rada Regencyjna.

Według ksiąg adresowych w Petersburgu/Piotrogrodzie Rawicz-Szczerbo mieszkał najpierw w rejonie Admirałtiejskim w kamienicy czynszowej M. Je. Uspienskoj przy ul. Bronickiej [Бронницкая ул.] 21 (1913), a następnie w kamienicy czynszowej inż. technologa K. M. Sokołowskiego przy ul. Pietropawłowskiej [Петропавловская ул.] 4 (1914–1917). W 1918 r. jako miejsce pobytu wskazywał prosp. Zabałkański 20 m. 34.

Aleksander Lednicki przesłał 12 lipca 1918 r. do Przedstawicielstwa Rady Regencyjnej w Rosji podanie Rawicz-Szczerby o nadanie mu obywatelstwa polskiego, zaznaczając jego ogromne zasługi w pracy społecznej i polskiej akcji ratowniczej. We wrześniu 1918 r. do Wydziału Zagranicznego przy Komisarzu Spraw Wewnętrznych Regionu Północnego wydającego zezwolenia na wyjazd z Rosji wpłynęło oświadczenie Rawicz-Szczerby, że jest obywatelem Królestwa Polskiego. Rosyjską stolicę opuścił prawdopodobnie w październiku tego roku, udając się do Warszawy. W listopadzie 1918 r. otrzymał nominację na pełnomocnika Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej ds. układów z Komisją Likwidacyjną w Krakowie oraz Radą Narodową w Cieszynie. Jego uprawnienia obejmowały również kwestie układów gospodarczych z krajami poaustriackimi (m.in. z Węgrami w sprawie amunicji). Wkrótce potem podjął pracę w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, gdzie w ramach sekcji IV (Handlu) został kierownikiem Wydziału Praktycznej Polityki Handlu Zagranicznego. Następnie został przewodniczącym powołanej do życia 17 marca 1919 r. Międzyministerialnej Państwowej Komisji Przywozu i Wywozu, w której skład wchodzili przedstawiciele Ministerstw Przemysłu i Handlu, Skarbu, Aprowizacji, Rolnictwa i Dóbr Państwa oraz Spraw Wewnętrznych, Kolejowych, Wojskowych i Spraw Zagranicznych. Rozstrzygając wszystkie sprawy na codziennych posiedzeniach, regulowała ona obrót handlowy pomiędzy byłymi dzielnicami państwa, odpowiadała za udzielanie zgód na przywóz, wywóz i przewóz tranzytowy towarów przez państwo polskie.

W styczniu 1920 r. Rawicz-Szczerbo zakończył pracę w Ministerstwie Przemysłu i Handlu i związał się z przedsiębiorstwami prywatnymi. W czerwcu tego roku został wespół ze Stanisławem Thuguttem (1873–1941) jednym z sześciu założycieli Spółki Akcyjnej „Len Polski”. W marcu następnego roku znalazł się w zarządzie Polskiego Towarzystwa Budowy Samochodów spółki z o.o. z siedzibą w Warszawie oraz wszedł do Rady Nadzorczej (obok m.in. pierwszego prezydenta Warszawy, absolwenta Wydz. Mechanicznego IT z 1888 r. Piotra Drzewieckiego [1865–1943]) powołanej także wtedy Spółki Akcyjnej „Jarmark Warszawski”, która od gminy m. st. Warszawy uzyskała na wyłączność 30-letnią koncesję na urządzanie w stolicy na terenach należących do gminy jarmarków (w tym dwa razy w roku powszechnych) i wystaw.

W styczniu i lutym 1924 r. Rawicz-Szczerbo wystąpił w głośnym politycznym „procesie Lednickiego” jako świadek A. Lednickiego, który wytoczył sprawę sądową o oszczerstwo pisarzowi i publicyście Zygmuntowi Wasilewskiemu (1865–1948) – byłemu redaktorowi naczelnemu piotrogrodzkiej „Sprawy Polskiej”, wówczas kierownikowi „Gazety Warszawskiej”. W kwietniu tego roku związał się także z powstałą wówczas Spółką Akcyjną Sławkowskie Towarzystwo Przemysłowo-Górnicze z siedzibą w Warszawie.
Od 1927 r. do 1931 Rawicz-Szczerbo był dyrektorem naczelnym Spółki Akcyjnej Towarzystwo Przemysłowo-Leśne w Warszawie. Wkrótce po objęciu stanowiska w 1927 r. przedstawił odnotowane przez prasę obliczenia dotyczące niszczenia lasów o 40 tys. ha ponad dopuszczalną roczną normę, rok później opublikował zaś 37-stronicową broszurę Niszczenie lasów polskich (Warszawa, 1928). Występował też jako ekspert Komitetu Doradczego do Spraw Drzewnych przy Instytucie Eksportowym (1929). Jesienią 1928 r. na zaproszenie ówczesnego rektora Politechniki Warszawskiej, byłego wiceprezesa PTPOW w Moskwie, Wojciecha Świętosławskiego (1881–1968) uczestniczył w debacie dotyczącej koncentracji działań wspierających rozwój przemysłu krajowego. Przedstawiony wtedy przez dyrektora Targów Wschodnich ekonomistę Henryka Grossmana (1881–1950) projekt poddano pracom komisji. Rawicz-Szczerbo znalazł się w jej składzie m.in. wraz z ministrem przemysłu i handlu inż. Czesławem Klarnerem (1872–1957), p.o. ministra spraw zagranicznych Karolem Bertonim (1876–1967) oraz posłami Leopoldem Tomaszkiewiczem (1892–1944) i Janem Hołyńskim (1890–1969), absolwentem IT z 1896 r., a także z inż. Wierzejskim. W tym okresie (1923) udzielał się również społecznie w warszawskim Stowarzyszeniu Techników oraz Stowarzyszeniu Kupców Polskich, do którego Rady został wybrany w czerwcu 1929 r. Od 1928 r. pracował także w Głównej Komisji Odznaczeniowej Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości jako szef Komisji Środowiskowej Organizacji Niepodległościowych w Rosji Centralnej (komisja nr 27).
W latach 1931–1939 Rawicz-Szczerbo związany był zawodowo z Gdynią, przede wszystkim z tamtejszą Izbą Przemysłowo-Handlową (IP-H). Od początku był członkiem jej Zarządu, pełniąc do wybuchu II wojny światowej funkcję jednego z jej wiceprezesów. W październiku 1931 r. z nominacji ministra przemysłu i handlu Ferdynanda Zarzyckiego (1888–1958) objął funkcjonującą w porcie gdyńskim nowo utworzoną sekcję żeglugowo-portową tej Izby. Pracę w niej kontynuował z nominacji kolejnego ministra Henryka Floyar-Rajchmana (1893–1951) w następnej kadencji do 1935 r. Uczestniczył także w zwołanej do Gdyni na 12 listopada 1932 r. przez premiera Aleksandra Prystora (1874–1941) specjalnej konferencji, która stanowić miała wstęp do bezpośrednich rozmów gdyńskich sfer gospodarczych z ministerstwami resortowymi. W 1933 r. przewodniczył gdyńskim konferencjom zwołanym na życzenie ministra przemysłu i handlu w celu usprawnienia i ożywienia ruchu gospodarczego w mieście.

Razem m.in. z inż. F. Skąpskim zasiadał w stałej Komisji Morskiej IP-H, której przewodził inż. budowy okrętów Julian Rummel (1878–1954), działacz i organizator gospodarki morskiej w Rosji i w Polsce oraz właściciel gdyńskiej firmy „Rummel & Burton”, jak również wchodził w skład powołanej przy niej w 1936 r. 3-osobowej podkomisji ds. utworzenia zakładu naprawy okrętów z opcją przekształcenia go w zakład budowy okrętów i rozwinięcia nowej gałęzi przemysłu w Polsce. W 1935 r. włączył się także w prace Komisji Komunikacyjno-Turystycznej IP-H. Pracując w Izbie, pełnił również obowiązki sędziego polubownego dla branży spedycji portowej. Z nominacji ministra F. Zarzyckiego pod koniec 1932 r. Rawicz-Szczerbo jako reprezentant IP-H został członkiem Tymczasowej Rady Portowej w Gdyni. Był również przedstawicielem tej placówki w Komisji Porozumiewawczej ds. Instytutu Międzynarodowych Nauk Administracyjnych i Gospodarczych w Gdyni. W jej imieniu występował na posiedzeniu Sejmowej Komisji ds. Gdyni, które odbyło się 7 grudnia 1933 r. Przed wyborami do Sejmu w 1935 r. został zgłoszony przez IP-H w charakterze jej delegata do Zgromadzenia Okręgowego z okręgu 104-Gdynia-miasto. W 1935 r. należał do komitetu ścisłego budowy nowego gmachu IP-H.

W latach 1932–1939 Rawicz-Szczerbo zasiadał w Radzie Nadzorczej Spółki Akcyjnej „Żegluga Polska”. W latach trzydziestych – prawdopodobnie od 1933 r. – był także dyrektorem gdyńskiego oddziału firmy „Progress” (członkiem honorowym Rady „Progresu” był od 1933 r. J. Rummel) oraz prokurentem koncernu „Progress – Zjednoczone Kopalnie Górnośląskie” sp. z o.o. w Katowicach. Zadaniem tego koncernu była sprzedaż węgla produkowanego przez górnośląskie koncerny kopalniane. W 1934 r. Rawicz-Szczerbo reprezentował „Progress” w 16-osobowym Zarządzie Rady Interesantów Portu Gdyni – komórce łączącej wszystkie czynniki gospodarcze portu. W 1938 r. był również członkiem Rady Nadzorczej Spółki Akcyjnej „Eksimport”, która zajmowała się importem bawełny, i jako przedstawiciel importerów tego surowca należał do Zarządu Zrzeszenia Interesantów Handlu Bawełną.

Działając w Gdyni, Rawicz-Szczerbo wchodził ponadto w skład zarządu utworzonego w 1933 r. oddziału Izby Handlowej Polsko-Węgierskiej (jej wicedyrektorem był wspomniany J. Rummel), która miała zająć się tranzytem węgierskim przez Gdynię. Jednocześnie (1933) należał do Pomorskiego Komitetu Obywatelskiego Pożyczki Narodowej. W 1934 r. wszedł do komitetu wydawniczego Instytutu Wydawniczego Państwowej Wyższej Szkoły Morskiej, przygotowującego do druku publikację XV lat polskiej pracy na morzu (Gdynia, 1935); w tym samym roku figurował też na liście wspierających budowę nowego gmachu Muzeum Narodowego w Krakowie. Rok później włączył się także w pracę Komitetu Finansowego przy Towarzystwie Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku, którego celem było zbieranie funduszy na publikację zbioru źródeł do dziejów polskiej polityki morskiej „Monumenta Poloniae Maritima”. Wówczas też (1935) wraz z J. Rummlem i Władysławem Grabowskim (1905–1942) zaangażował się w budowę przy ul. Jana z Kolna Domu Szwedzkiego Marynarza. Także w 1935 r. otrzymał od ministra sprawiedliwości Czesława Michałowskiego (1885–1940) nominację na 3-letnią kadencję sędziego handlowego przy wydziale handlowym gdyńskiego Sądu Okręgowego.

Podczas II wojny światowej mieszkał w Warszawie (w 1950 r. przy ul. Kickiego 2 m. 12). Środki do życia zapewniała mu praca w Zakładach Przemysłowych „Eternit” Spółce Akcyjnej, której prokurentem został w maju 1939 r. Od lipca 1942 r. był zarządcą powierniczym i jedynym reprezentantem tej firmy. Od stycznia 1940 r. jako komisaryczny powiernik zakładów „Eternit” występował inż. górnik, organizator krakowskiej Akademii Górniczej prof. Antoni Schimitzek (1868–1959), członkiem zaś zarządu spółki pozostawał dawny petersburski działacz gospodarczy i społeczny inż. górnik Hipolit Gliwic (1878–1943). Po wojnie Rawicz-Szczerbo pełnił obowiązki kierownika (1945), a następnie w latach 1947–1955 dyrektora warszawskiego oddziału Zjednoczonych Fabryk Cementu. W czerwcu 1956 r. wyemigrował wraz z małżonką do Kanady. Zamieszkali w Edmonton w prowincji Alberta, gdzie po II wojnie światowej osiedliły się też obie córki Marii z rodzinami.

Pierwszą żoną Rawicza-Szczerby była prawniczka Halina z Olszamowskich (1889–1976), córka petersburskiego adwokata, historyka prawa i działacza społecznego B. Olszamowskiego i jego drugiej żony Janiny z Radłowskich (wg nagrobka 1863; 1868–1938), także działaczki społecznej i poetki. W czasie studiów udzielała się ona w Stowarzyszeniu Studentek Polek „Spójnia”, następnie działała w sekcji żeńskiej Klubu Robotniczego „Promień”, kierowanej w okresie I wojny światowej przez Stefanię Filipkowską (1875–1933). 26 października 1926 r. Rawicz-Szczerbo ożenił się po raz drugi z Marią (zm. 1970) z domu Grzymała Grudzińską, wdową po Waldemarze Ericksonie, z którym miała dwie córki: Irenę (?–2009), zamężną z Mieczysławem Domeckim (?–2009), i Alinę (1919–2005), żonę Ludwika Żerańskiego (1915–2001).

Rawicz-Szczerbo zmarł 16 czerwca 1959 r. w Edmonton, został pochowany na tamtejszym Holy Cross Cemetery. W 1970 r. spoczęła tam również jego druga żona Maria.

Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (1931) za pracę niepodległościową i społeczną oraz Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955).


Bibliografia:
Encyklopedia Gdyni, Gdynia 2006, t.1, s. 275; St. Łoza, Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania, Warszawa 1939, s. 254 (fot.); Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1900, t. 15, cz. 1, s. 327; Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. – 1970 r., Wrocław 1996, t. 3, s. 445; Katalog Bibljoteki Banku Polskiego. Stan księgozbioru na dzień 1.I.1934, Warszawa 1934, s. 148; Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu (W rocznicę stulecia uczelni), Warszawa 1933, s. 45, 51, 96 (1910); K. Filipow, Krzyż i Medal Niepodległości, Białystok 1998, s. 15; A. Garlicka, Miscellanea bibliograficzne, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1979, nr 18/4, 59–65, tu s. 61 (pismo „Walka”); Pавич-Щербо Петр Адамович (1887), w: Открытый список („Жертвы политического террора в СССР”. Книга памяти Иркутской обл.), ru.openlist.wiki/Равич-Щербо_Петр_Адамович_(1887)
[dostęp: 2 XII 2021]; J. Gzella, Krytyka idei neosłowiańskiej na łamach petersburskiego czasopisma „Votum Separatum” (rok 1908), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Bibliologia” 1996, nr 1 (306), s. 169–181, tu zwł. s. 175–177; M. Kardas, Rada Interesantów Portu Gdyni w świetle Roczników Rady z lat 1931–1938, „Zeszyty Gdyńskie” 2012, nr 7, s. 81–106, tu s. 86; M. Korzeniowski, Struktura organizacyjna i początki działalności Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego w Rosji w 1915 r., „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 1991/1992, Sectio F, Historia, vol. 46/47, s. 365; A. Miodowski, Demokraci polscy w Rosji w latach 1917–1918, „Studia Podlaskie” [Białystok] 1988, t. 8, s. 20, 21, 23, 24; tenże, Walka Propagandowa Wychodźczych Ugrupowań Demokratycznych z Rzecznikami Stworzenia Polskiego Wojska w Rosji (1917–1918), tamże 2001, nr 11, s. 104, 105; Ogólnopolska konferencja przemysłowa, czerwiec 1945, Warszawa 1945, s.16; XV lat polskiej pracy na morzu, red. A. Majewski, Gdynia 1935, s. 5; I. Spustek, Polacy w Piotrogrodzie 1914–1917, Warszawa, 1966, s. 101, 179, 184, 193, 386; D. Tarasiuk, Polski Obóz Narodowy w Rosji w latach 1917–1918, Lublin 2014, s. 130; P. Waingertner, Konspiracja trzech pokoleń, Łódź 2017, s. 61, 76; T. Wawrzyński, Działalność Głównej Komisji Odznaczeniowej (1928–1930) i Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości (1930–1939), „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1985, t. 28, s. 224 i przyp. 39; M. Wrzosek, Problem Wojska Polskiego w Rosji 1917–1918, „Studia Podlaskie” 1995, nr 5, s. 190; ZET w walce o Niepodległość i budowę państwa, red. T. W. Nowacki, Warszawa 1996, s. 113; Hon. J.W. Pickersgill MG 32, B 34 Finding Aid No. 1627 / Instrument de recherche no 1627, s. 155, http://data2.archives.ca/pdf/pdf001/p000000281.pdf [dostęp: 21 X 2021]; Rawicz-Szczerbo Jan, w: Geneteka.Genealodzy.pl, https://geneteka.genealodzy.pl/index.php?op=gt&lang=pol&bdm=S&w=22br&rid=7128&search_lastname=Rawicz-Szczerbo&search_name=Jan&search_lastname2=&search_name2=&from_date=&t [dostęp: 12 X 2021]; Charkiewicz Władysław, https://geneteka.genealodzy.pl/index.php?op=gt&lang=pol&bdm=S&w=22br&rid=S&search_lastname=Rawicz-Szczerbo&search_name=Brygida&search_lastname2=&search_name2=&from_date=&to_date= [dostęp: 12 X 2021]; Rawicz-Szczerbo Antoni – metryka ślubu z 24 grudnia 11926 r., Warszawa, parafia pw. NMP Królowej Polski, https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=1&zs=3873d&sy=1926b&kt=1&plik=097.jpg [dostęp: 12 X 2021]; Grób Rawicz-Szczerbów (fot.), w: Find a Grave, https://www.findagrave.com/memorial/204923178/maria-rawicz-szczerbo [dostęp: 221 XI 2021]; Kalendarz Kurjera Porannego na rok przestępny 1920 rocznik poświęcony…, Warszawa 1920, s. 93 (Z działalności Państwowej Komisji Przywozu i Wywozu); M. S. Kossakowski, Diariusz 29 IV – 31 XII 1917, Lublin 2016, t. 2, s. 333; Kraków buduje Muzeum Narodowe: zarys historyczny…, Kraków 1935, s. 45; Kronika Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki w Gdańsku za lata 1935, 1936, 1937, Gdańsk 1938, s. 6; Księga Adresowa „Warszawa” na 1920 rok, red. T. Koźmiński, Warszawa 1920, s. 54; Księga Adresowa Ziem Zachodniej Polski Gdynia–Wybrzeże woj. Pomorskie 1937–1938, Gdynia 1937, s. 48; Lista osób odznaczonych „Medalem 10-lecia Polski Ludowej”, s. 1690; Raporty sytuacyjne Komisarza Rządu w Gdyni, Życie polityczne, społeczne i mniejszości narodowych w Gdyni. Ruch wywrotowy i stan bezpieczeństwa publicznego styczeń 1932 – grudzień 1934, red. J. Drozd, K. Chalimoniuk, „Archiwum Gdyńskie”, t. 2, Gdynia 2017, s. 38, https://www.miasta.pl/archiwummiast/uploads/foto_core/document/file/67/RAPORTY_KOMISARZA_RZ%C4%84DU.pdf [dostęp: 20 X 2021]; „Przewodnik Przemysłu i Handlu Polskiego” [Warszawa] 1926, R. 1, s. 589 (Rejestr Handlowy B XVII 3310); „Rocznik Rady Interesantów Portu w Gdyni”, Gdynia, t. 2–3, 1932–1933, s. 266, 1934 , t. 4, s. 6; Rozporządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 27 lutego 1931 r. o zmianie rozporządzenia z dnia 18 lutego 1929 r. o utworzeniu Tymczasowej Rady Portowej przy Urzędzie Morskim w Gdyni, http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19310540094/O/M19310094.pdf [dostęp: 21 X 2021]; Spis abonentów sieci telefonicznych okręgu poczt i telegrafów w Warszawie na 1947 rok, Warszawa [1946], s. 43; Sprawozdanie Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni za Rok 1932, Gdynia 1931, s. 160, 212; Sprawozdanie Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni za Rok 1933, s. 26; Sprawozdanie Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni za rok 1935, Gdynia 1936, s. 124, 129, 130, 136 (Lista Sędziów Polubownych przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Gdyni, poz. 85); Statut spółki akcyjnej pod firmą: „Len Polski”, Spółka Akcyjna, Warszawa 1922, s. 22; Z. Wasilewski, Proces Lednickiego. Fragment z dziejów odbudowy Polski 1915–1924, Warszawa 1924, s. 165–168, 282; Źródła normatywne do dziejów izb przemysłowo-handlowych na ziemiach polskich (1918–2014), oprac. K. Dąbrowski, Ryki 2015 s. 222 (Zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 22 października 1931 r. w sprawie mianowania radców do Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni, „Monitor Polski” 1931, nr 244, poz. 331), 301–302 (Zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 22 października 1931 r. w sprawie mianowania radców do Izby Przemysłowo-Handlowej w Gdyni, „Monitor Polski” 1931, nr 244, poz. 331); „ABC” 1927, nr 321, 20 listopada 1927, s. 2 (Niebywałe niszczenie lasów polskich), 1938, nr 67, 3 marca, s. 3 (Podróż po izbach przemysłowych…); „Amtlicher Anzeiger für das Generalgouvernement” / „Dziennik Urzędowy dla Generalnego Gubernatorstwa” 1941, nr 12, 20 marca, s. 301 (nr 7922 – zakłady „Eternit”); „Biuletyn Przetargowy” dodatek do „Przeglądu Budowlanego” 1939, nr 31, 5 sierpnia, s. 13 (nr 1557); „Dziennik Bydgoski” 1932, nr 277, 1 grudnia, s. 4 (Nowy członek Tymczasowej Rady Portowej); „Dziennik Polski” [Piotrogród] 1917, nr 238, 18/31 października, s. 3 (Życie polskie. Na członków narady ekonomicznej przy KL powołano), nr 292, 24 grudnia 1917/ 6 stycznia 1918, s. 3 (Życie polskie. Komitet Główny Powrotu Polaków do Kraju); „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty” 1950, nr 3, 15 marca, poz. 60, s. 55 (Obwieszczenia sądowe Odtworzenia dyplomów i świadectw z ukończenia nauki W Sądach Grodzkich złożyli. W Warszawie: 1) Rawicz-Szczerbo Władysław); „Dzień Bydgoski” 1933, nr 215, 20 września, s. 5 (Pomorze zdobędzie pierwsze miejsce…); „Dzień Pomorski” 1931, nr 261, 12 listopada, s. 12 (Nowy zarząd Izby Przem.-Handl. w Gdyni), 1932, nr 166, 22 lipca, s. 10 („Żegluga Polska” przekształcona na spółkę akcyjną), 1933, nr 200, 2 września, s. 2 (Izba Handlowa Polsko-Węgierska), 1935, nr 98, 26 kwietnia, s. 5 (Sędziowie handlowi przy Sądzie Okręgowym w Gdyni), nr 122, 25–26 maja, s. 13 (Pod znakiem własnych zagadnień gospodarczych Pomorza), nr 173, 29 lipca, s. 7 (Poświęcenie kamienia węgielnego pod Dom Szwedzkiego Marynarza w Gdyni); „Gazeta Polska” [Warszawa] 1906, nr 109, 23 kwietnia, s. 2 (Wybory. Zebranie Przedwyborcze); „Gazeta Wągrowiecka” 1936, nr 157, 9 lipca, s. 5 (O warsztaty okrętowe dla portu gdyńskiego); „Głos Polski” 1916, nr 51, 18/31 grudnia, s. 9–10 (Walne zgromadzenie polskiego Tow. pom. ofiarom wojny); „Głos Poranny” 1938, nr 91, 2 kwietnia, s. 11 (710.000 złotych na arbitraż); „Kupiec” [Poznań] 1921, nr 12, 22 marca, s. 262 (Jarmark warszawski); „Kurjer Poznański” 1931, nr 590 wyd. wieczorne, 23 grudnia, s. 3 (Dyr. Rummel pozostaje), s. 3; „Kurjer Warszawski” 1928, nr 298 wyd. wieczorne, 27 października, s. 14 (Popieranie gospodarstwa krajowego), 1929, nr 172 wyd. wieczorne, 25 czerwca, s. 6 (Ze Stowarzyszenia kupców polskich); „Monitor Polski” 1955, nr 104, poz. 1411: „Muzeum Polskie” [Kijów] 1917, s. 69–70 (Sprawy Komisji Likwidacyjnej); „Nowa Gazeta” [Warszawa], nr 156, 1 kwietnia, s. 4 (Ruch wyborczy. Zebranie N. D. IX okręgu); „Nowy Dziennik” [Warszawa] 1929, nr 274, 11 października, s. 5 (Komitet Doradczy do Spraw Drzewnych przy Instytucie Eksportowym); „Rzeczpospolita” 1929, nr 115A, 28 kwietnia, s. 11 (Uzdrowienie warunków pracy w handlu); „Sokół” [Warszawa] 1907, nr 7/8, 1 kwietnia 1907, s. 99–103 (Uroczyste otwarcie Sokoła w Petersburgu), tu s. 102; „Świat” [Warszawa] 1914, nr 12, 21 marca 1914 s. 33 (reklama tygodnika „Strażnica”); „Tygodnik Dostaw” [Warszawa] 1923, nr 10, 8 marca, s. 5 (83. Wykaz członków Stowarzyszenia Techników w Warszawie… Litera R); „Tygodnik Handlowy” [Warszawa] 1921, nr 36–37, 15 października, s. 407; „Votum Separatum” [Petersburg] 1908, nr 5, 15 czerwca/ 1 lipca, s. 1–5 (W. Rawicz-Szczerbo, W rydwanie panslawizmu), nr 10, 6/10 listopada, s. 8–13 (tenże, Państwowość i kultura narodowa); „Ziemia Lubelska” 1909, nr 210, 3 sierpnia, s. 3 (Rewizje i aresztowania w Warszawie); [W. Rawicz-Szczerbo], For Peter to Remember, Vol. 1, Pittsburgh 1981 (niepublikowana kronika rodzinna w posiadaniu Petera Żerańskiego z USA, powinowatego W. Rawicza-Szczerby); Archiwum Akt Nowych (AAN) w Warszawie: sygn. 2/2/0/16.1/308 (Sprawozdanie z działalności Komisji Likwidacyjnej do Spraw Królestwa Polskiego za czas od 15-go marca do 1-go sierpnia 1917 r., druk), skany 13, 17, 18, 19, sygn. 2/2/0/1/90 (Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Warszawie. Sprawy Polskie w Rosji), skany 39–42, 92, sygn. 2/2/0/4/139 (Gabinet Cywilny Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Warszawie. Reemigracja 22.02–30.10.1918), skan 32, sygn. 2/51/0/6.2/996 (Zarząd Polskiego Komitetu pomocy Ofiarom Wojny przy Rzymsko-Katolickim Towarzystwie Dobroczynności w Moskwie. Korespondencja), skan 23, sygn. 2/51/0/14.1/1769 (Centralny Komitet Obywatelski Królestwa Polskiego [w Piotrogrodzie]. Akta korespondencji z Radą Zjazdów Organizacji Polskich. Sprawozdania z posiedzeń Rady, okólniki, raporty, statut organizacji społecznych), tu: Sprawozdanie z posiedzenia Rady Zjazdów w dniu 8, 9 i 10 stycznia 1916 r., sygn. 2/51/0/14.1/1770 (CKO Królestwa Polskiego [w Piotrogrodzie]. Akta korespondencji z PTPOW 1915–1916), skany 49–51; Archiwum Państwowe w Katowicach: sygn. 12/365/0 (zespół Progress Zjednoczone Kopalnie Górnośląskie Sp. z o.o. Katowice, Dzieje twórcy); Центральный государственный архив Санкт-Петербурга (CGA StP) w Sankt Petersburgu: F. Р-80, op. 1, spr. 2488 (Личные дела оптантов. Равич-Щербо Владислав Адамович, 1918–1919); Centralne Archiwum Wojskowe (CAW) w Rembertowie: sygn. KN 02.08.1931 (Bazy Personalne, Detale Kartoteki Personalno-Odznaczeniowej – Władysław Rawicz-Szczerbo); Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu: sygn. 15955/II (St. Szwedowski, Dzieje ruchu Zetowego w Polsce (Związku Młodzieży Polskiej »Zetu«) na tle historycznym (1886–1945)), sygn. 15956/II (Niepełny wykaz członków Związku Młodzieży Polskiej »Zet« i Związku Patriotycznego oraz organizacji pochodnych młodzieży i starszego społeczeństwa (»Przyszłość«-»Pet«, Organizacja Młodzieży Narodowej Szkół Średnich […], Organizacja Młodzieży Narodowej Szkół Wyższych […], grupy narodowe, Związek Młodej Polski, Związek Rad Ludowych i inne ekspozytury zewnętrzne) w okresie 1886–1966 r., oprac. Z. Dłużewska-Kańska, T. Piskorski, St. Szwedowski”), t. 3, s. 592, t. 4, s. 215, 248, 255, 323. Za pomoc w zebraniu informacji autorka składa podziękowania: st. kustosz Dorocie Matysiak, dr Joannie Koczar i Peterowi Żerańskiemu.