Adamiecki Karol / Адамецкий Кароль (1866–1933), inżynier technolog, profesor Politechniki Warszawskiej, teoretyk zarządzania, przedstawiciel nurtu naukowej organizacji, twórca teorii harmonizacji.

Urodzony 18 marca 1866 r. w powstałej w latach 1824–1829 wokół kopalni „Reden” kolonii Reden w Prusach (pow. będziński; obecnie to dzielnica miasta Dąbrowa Górnicza w Polsce). Był synem Karola, inżyniera kopalnianego, i Wandy Julii z domu Łodwigowskiej. Ze względu na niskie dochody rodziny nie mógł odebrać podstawowej edukacji. Zamieszkała w Łodzi (Królestwo Polskie) siostra ojca, Julia Adamiecka, przyjęła do siebie Karola i jego siostrę Wandę, opłacając ich naukę. Adamiecki ukończył tam Wyższą Szkołę Rzemieślniczą – rosyjskojęzyczną szkołę średnią, w której nauka trwała 6 lat, z czego ostatnie 3 lata dotyczyły kształcenia specjalistycznego. Uczęszczali do niej synowie przemysłowców i inżynierów, jej ukończenie uprawniało bowiem do podjęcia studiów wyższych, a absolwenci byli uprzywilejowani na rynku pracy. W 1884 r. Adamiecki przeniósł się do Petersburga, gdzie rozpoczął studia w Instytucie Technologicznym (IT). Dostał się tu pod opiekę Polaka prof. Hipolita Dominika Jewniewicza (1831–1903), który kierował Katedrą Mechaniki Stosowanej, a w latach 1867–1887 był dziekanem Wydziału Mechanicznego tej uczelni. W czasie studiów poznał wielu kolegów, zwłaszcza angażując się w działalność Związku Studentów Polaków. Z jego przewodniczącym Piotrem Drzewieckim (1865–1943), późniejszym prezydentem Warszawy, pozostał w przyjaźni przez całe życie. W IT studiowało również wielu jego późniejszych współpracowników, m.in. Zygmunt Rytel (1880–1947). Sam Adamiecki ukończył studia z dyplomem inżyniera technologa w 1891 r.

W tym samym roku powrócił do Dąbrowy Górniczej i objął stanowisko rysownika w biurze technicznym Towarzystwa Zakładów „Huty Bankowej”. Jego zadaniem było przygotowanie produkcji fabrycznej. Szybko został asystentem szefa oddziału walcowni, dzięki czemu miał bezpośrednio do czynienia z produkcją. Od 1895 r. zajmował się tu m.in. zagadnieniem usprawnienia walcowania blach, zarówno pod względem technicznym, jak i organizacyjnym. W 1897 r. był delegatem sekcji hutniczo-górniczej Stowarzyszenia Techników w Dąbrowie, ponadto publikował na łamach „Przeglądu Technicznego”.

Do południowej Rosji przeniósł się w 1898 r. Decyzja ta miała prawdopodobnie związek z lepszymi warunkami finansowymi, odpowiadała też ambicjom zawodowym Adamieckiego, który nie mógł w Dąbrowie liczyć na kierownicze stanowisko. Nie bez wpływu na jego wybór były także wydarzenia w „Hucie Bankowej” z lat 1896–1897, gdy w związku ze zwiększeniem liczby zamówień wprowadzono nakaz pracy w Niedzielę Palmową i Wielkanoc, co spotkało się z bojkotem pracowników, a wobec wstrzymanych im wypłat – strajkiem. W 1899 r. Adamiecki został kierownikiem oddziału walcowni w Zakładach Hutniczych i Fabryce Parowozów w Ługańsku (gub. jekatierynosławska, obecnie obw. ługański [ukr. Луганськ] na Ukrainie), tzw. zakładach Hartmanna, otworzonych tu w 1896 r. przez Gustawa Hartmanna (1859–1938). W latach 1899–1905 zajmował się przebudową i rekonstrukcją walcowni, pracując jednocześnie dla jekatierynosławskiej Huty Żelaza (obecnie Dnipro [ukr. Дніпро], do niedawna Dniepropietrowsk, na Ukrainie).

W swoich projektach wykorzystał wyniki wcześniejszych badań naukowych, eliminując błędy wpływające na łamanie się walców. Dzięki zmianom w organizacji pracy oraz odpowiedniej przebudowie zakładów znacząco udało mu się skrócić czas realizacji zamówień. W 1903 r. wygłosił po raz pierwszy w Towarzystwie Technicznym w Jekatierynosławiu publiczny referat o organizacji pracy zbiorowej pt. Wykreślna metoda organizowania pracy zbiorowej w walcowniach. Uzasadniał w nim konieczność zsynchronizowania pracy urządzeń i ludzi jako podstawowego warunku powodzenia pracy zespołowej, wprowadzając nieznane dotąd pojęcie harmonizacji pracy w czasie. Swym wnioskom nadał postać graficzną, tworząc „harmonogram”. W 1901 r. został dyrektorem technicznym w Towarzystwie Akcyjnym Walcowni Rur i Żelaza w Jekatierynosławiu, w którym pracował do roku 1905. W 1906 r. współpracował z warszawskim Towarzystwem Akcyjnym Wielkich Pieców i Zakładów Ostrowieckich, a w 1907 r. był inspektorem Bogosławskich Zakładów Hutniczych [Богословские металлургические заводы] na Uralu.

W tym samym roku powrócił do Królestwa Polskiego obejmując urząd dyrektora w Towarzystwie Akcyjnym Zakładów Ceramicznych „Korwinów” koło Częstochowy. W latach 1907–1909 zajmował się analizą prawidłowej organizacji i budowy cegielnianych suszarni, co umożliwiło zwiększenie ich wydajności. Angażował się też w prace Komisji Tymczasowej, ograniczającej ilość sprowadzanych do Królestwa Polskiego wyrobów niemieckich. 1 maja 1908 r. wygłosił referat pt. Sprawność roboty zbiorowej w fabryce, opublikowany rok później w „Przeglądzie Technicznym” i komentowany w prasie rosyjskiej; twierdził w nim m.in., że głównym powodem strat czasowych w procesie produkcji jest brak uzgodnień poszczególnych operacji. Także w 1908 r. powołany został do Komisji Organizacji Przemysłu przy Radzie Stowarzyszenia Techników, której zadaniem było opracowanie „kodeksu konwencji i normalnych zwyczajów fabryczno-przemysłowych”. W okresie tym uczestniczył w charakterze prelegenta w wielu zjazdach i spotkaniach, dotyczących różnych problemów technicznych, ale również organizacji produkcji i kształcenia zawodowego.

W 1911 r. Adamiecki porzucił intratne stanowisko menedżera, zakładając w Warszawie własne Biuro Techniczno-Konsultacyjne. Jego zamysłem było upowszechnienie graficznej metody organizacji pracy we wszystkich zakładach produkcyjnych. Pomimo początkowych niepowodzeń, pozyskał znaczącego klienta w postaci największego warszawskiego przedsiębiorstwa – założonej w 1866 r. Fabryki Maszyn i Wagonów, wchodzącej w skład Przemysłowego Towarzystwa Akcyjnego Lilpop, Rau i Loewenstein. W 1912 r. w Towarzystwie Fabryki Machin i Odlewów „K. Rudzki i Ska” w Mińsku Mazowieckim wybudowano wedle jego projektu walcownię blachy falistej. W 1915 r. Adamiecki w ramach ewakuacji Królestwa Polskiego wyjechał do południowej Rosji, gdzie pracował w różnych zakładach przemysłowych, m.in. w Zakładach Metalurgicznych w Kamienskoje (gub. jekatierynosławska, do 2016 r. Dniepodzierżyńsk [ukr. Дніпродзержинськ], a obecnie Kamjanśke [ukr. Кам'янське] w obw. dniepropietrowskim na Ukrainie), na stanowisku doradcy w ewakuowanych zakładach „Lilpop, Rau i Loewenstein” (Kremieńczug); jego rodzina przebywała w tym czasie w Charkowie. Pomimo przestawienia produkcji na wyroby wojenne nadal wdrażał metodę graficznej organizacji pracy, m.in. do produkcji pocisków, robót żelazo-betonowych i murarskich. W 1917 r. w jednej z największych hut w południowej Rosji – zapewne w Kamienskoje – podjął badania nad gospodarką energetyczną, ujawniając możliwe przyczyny strat energii i przerw w dostawach prądu.

W 1918 r. Adamiecki powrócił do odrodzonej Polski i został wykładowcą walcownictwa i kuźnictwa na Wydziale Budowy Maszyn i Elektrotechniki Politechniki Warszawskiej (PW). W 1919 r. wspólnie z P. Drzewieckim, Henrykiem Karpińskim, Stanisławem Janem Okołowskim i pierwszym rektorem PW Zygmuntem Straszewiczem (1860–1927) założył i wszedł do zarządu stowarzyszenia „Liga Pracy”, którego zadaniem było krzewienie idei prawidłowo zorganizowanej i wydajnej pracy. Adamieckiemu powierzono również założenie Instytutu Organizacji Pracy, agendy stowarzyszenia zajmującej się przede wszystkim sprawami badawczymi. W pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości główną jego aktywnością była jednak działalność dydaktyczna, którą z zaangażowaniem prowadził do śmierci.

Mianowany profesorem nadzwyczajnym 16 sierpnia 1922 r. jeszcze w tym samym roku lub w 1923 r. założył na PW własną Katedrę Zasad Organizacji Pracy i Przedsiębiorstw Przemysłowych. Od 1923 r. był także członkiem korespondencyjnym Akademii Nauk Technicznych oraz uczestniczył w zebraniach Stowarzyszenia Techników. Upowszechniane w tym czasie przez niego głównie amerykańskie opracowania, dotyczące marnotrawstwa w przemyśle i właściwej organizacji pracy, znajdywały w Polsce wielu odbiorców, a on sam należał do grona gorących zwolenników tayloryzmu (w 1926 r. opublikował książkę Filozofia systemu Taylora). Ługański referat Adamieckiego z 1903 r. wyprzedził zresztą publikację ogłoszonej w 1911 r. głośnej książki Fredericka W. Taylora (1856–1915) Zarządzanie warsztatem wytwórczym. W 1923 r. w Stowarzyszeniu Techników w Warszawie powołano na wniosek P. Drzewieckiego Koło Inżynierów Organizacji, którego prezesem zarządu został Adamiecki. Wkrótce podobne Koła powstały w większości polskich miast i w 1924 r. liczyły już ok. 400 członków.

W lipcu 1924 r. odbył się w Pradze I Międzynarodowy Kongres Naukowej Organizacji, dzięki któremu również prace Adamieckiego, wówczas przewodniczącego 26-osobowej polskiej delegacji, zyskały szerszy rozgłos. Wygłosił wówczas referat Harmonizacja jako jedna z głównych podstaw organizacji naukowej. W późniejszych latach często odwoływał się do wzorów czeskich, inicjując także współpracę pomiędzy czeskim a polskim środowiskiem organizatorów. Po zjeździe w Pradze zacieśniły się też stosunki polsko-amerykańskie inżynierów organizacji. W kolejnych latach Adamiecki uczestniczył w zjazdach międzynarodowych w Rzymie (1925) i w Paryżu (1929) – został wtedy wybrany wiceprzewodniczącym Międzynarodowego Komitetu Naukowej Organizacji.

W 1924 r. powołano do życia Komitet Organizacyjny przyszłego Instytutu Organizacji Pracy. Adamiecki został prezesem reprezentującego wszystkie zrzeszenia Naukowej Organizacji Pracy w kraju Komitetu Wykonawczego, zajmując się głównie pozyskiwaniem funduszy dla planowanej placówki. Ostatecznie Instytut Organizacji Pracy powstał w 1925 r. jako autonomiczna jednostka przy Ministerstwie Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Adamiecki znalazł się w Radzie Instytutu, a w latach 1925–1933 pełnił funkcję jego dyrektora. W 1925 r. zapoczątkował współpracę z Fabryką Budowy Parowozów, prowadząc też badania nad marnotrawstwem w drukarstwie i przemyśle wydawniczym. Pozostawił po sobie wiele publikacji fachowych, rozpraw naukowych i tłumaczeń. Całe jego piśmiennictwo dotyczyło naukowej organizacji pracy, w tym sformułowanych przez niego praw: harmonii doboru, harmonii działania organów pracy zbiorowej i optymalnej produkcji. Obok prawa podziału pracy i koncentracji stały się one teoretycznymi podstawami nauki organizacji i kierownictwa.

Adamiecki miał pięcioro rodzeństwa – dwóch braci, w tym Józefa (1858–1927) i trzy siostry, w tym Józefę (zm. 1919) i Wandę (zm. 1926).

W czasie pracy w Dąbrowie Górniczej poślubił 11 lutego 1893 r. w Łodzi Reginę Fuchs, córkę Łukasza (1840–1916), profesora biologii w tamtejszej Wyższej Szkole Rzemieślniczej. Z tego związku przyszli na świat synowie Karol i Kazimierz (zm. 1945 w obozie w Dachau) oraz w Ługańsku córka Regina, a w Jekaterynosławiu syn Wacław. Karol został księgowym, Kazimierz i Wacław poszli w ślady ojca i związani byli z Instytutem Spraw Społecznych oraz Instytutem Naukowej Organizacji i Kierownictwa, obaj publikowali w „Przeglądzie Organizacji”.

Zmarł 16 maja 1933 r. w Warszawie. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. 46, rz. 2, m. 22/23).

Międzynarodowy Komitet Naukowej Organizacji z przyznał mu w 1932 r. swoje najwyższe odznaczenie Złotą Odznakę (Plaque d'Or). Był odznaczony czechosłowackim Orderem Orła Białego oraz pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta.

Jego imię noszą Uniwersytet Ekonomiczny (UE) w Katowicach, szkoły w Dąbrowie Górniczej, Sanoku i Ostrołęce oraz ulice w Łodzi i Warszawie. 17 marca 2016 r. UE w Katowicach uczcił 150. rocznicę urodzin Adamieckiego poświęconą mu konferencją naukową i obchodami studenckimi „Urodziny Karola”.



Bibliografia:
P. Drzewiecki, Adamiecki Karol, w: Polski słownik biograficzny, Kraków 1935, t. 1, s. 24–25 (bibliografia); B. Orłowski, Karol Adamiecki, w: Słownik polskich pionierów techniki, Katowice 1984; Obchody 150. rocznicy urodzin prof. Karola Adamieckiego – współtwórcy nauk o zarządzaniu, http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,408848,obchody-150-rocznicy-urodzin-prof-karola-adamieckiego---wspoltworcy-nauk-o-zarzadzaniu.html [dostęp: 22.05.2016]; Relacja z obchodów Jubileuszu 150. rocznicy urodzin Karola Adamieckiego, http://www.ue.katowice.pl/no_cache/uczelnia/aktualnosci/article/relacja-z-obchodow-jubileuszu-150-rocznicy-urodzin-karola-adamieckiego.html [dostęp: 22 V 2016]; A. Szplit, Karol Adamiecki – polski współtwórca nauki organizacji i zarządzania (biografia i dokonania), „Ekonomista” 2010, nr 2 (recenzja monografii A. Czecha); taż, Teorie Karola Adamieckiego wobec współczesnego ujęcia rozwoju metodologii nauk o zarządzaniu. Ku pamięci współtwórcy nauk organizacji i zarządzania i jednego z pierwszych dyrektorów huty w Ostrowcu Świętokrzyskim, „Studia i Materiały UJK. Miscellanea Oeconomicae” 2013, nr 2, s. 21–27; A. Czech, Adamieckiego koncepcja praw nauki organizacji i kierownictwa, Warszawa 1990; tenże, Karol Adamiecki – sylwetka organizatora, Katowice 1980; tenże, Karol Adamiecki – polski współtwórca nauki organizacji i zarządzania: (biografia i dokonania), Katowice 2009; Z. Martyniak, Organizacja i zarządzanie: 15 pionierów, Kraków 1999.