Szemioth Aleksander Edward / Шемиот Александр Эдуард Викентьевич (1815–1886), h. Łabędź odmieniony, urzędnik w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Imperium Rosyjskiego, tłumacz jęz. osmańskiego.

Urodził się w Odessie 7 października 1815 r. jako najmłodszy z ośmiorga dzieci gubernatora jekaterynosławskiego Wincentego Aleksandra (1766–1841) i Domicelli z książąt Giedroyciów (zm. po 1844). Miał trzy siostry i czterech braci, w tym brata Stanisława Szemiotha (1799–1866), urzędnika w Ministerstwie Finansów Imperium Rosyjskiego, wiceprezesa Banku Polskiego w Warszawie. Ochrzczony został dwojgiem imion 3 listopada 1815 r. w kościele katolickim w Odessie. Jego ojcem chrzestnym był komendant Odessy, generał w służbie rosyjskiej Tomasz Koble (Thomas Koble, 1761–1833).

Na początku lat 30. XIX w. Szemioth przebywał w Petersburgu, najpierw mieszkając u najstarszego z braci, Stanisława, a następnie utrzymując z nim bliski kontakt. Jesienią 1833 r. został przyjęty do utworzonej w 1823 r. Szkoły Języków Wschodnich przy Departamencie Azjatyckim Ministerstwa Spraw Zagranicznych (MSZ) [Учебное отделение восточных языков при Азиатском департаменте Министерства иностранных дел], która mieściła się przy ul. Bolszoj Morskoj [Большая Морская ул.] 20. Wiązała się z tym roczna pensja w wysokości 1000 rub., ale też obowiązek zamieszkania na terenie Instytutu, gdzie przebywał przez następnych sześć lat. Latem 1836 r. wyjechał z Petersburga w rodzinne strony. Wraz z bratem Emanuelem Pawłem (1809–1839) objechał wówczas rodzicielskie majątki w gub. mohylowskiej, dopatrując się nieprawidłowości w opłacaniu podatków oraz szkód wyrządzanych przez sąsiadów i pożary, co odbijało się na dochodowości należących do rodziców dóbr Chomianki i Prusin.

Kończąc naukę w Szkole Języków Wschodnich, Szemioth odbył w 1837 r. praktykę w konsulacie rosyjskim w Warnie. 14 sierpnia 1839 r. został przyjęty do rosyjskiego korpusu dyplomatycznego i skierowany jako praktykant do Stambułu (Konstantynopola). Pracował następnie w konsulacie w Salonikach, a od roku 1842 do 1851 r. na stanowisku młodszego dragomana (tłumacza) w konsulacie w Smyrnie (obecnie Izmir). Nad Zatoką Izmirską przez jakiś czas towarzyszyła mu matka, która w listach pisanych 22 września/3 października i 4/16 grudnia 1842 r. do pozostałej w Odessie córki Eulalii skarżyła się na fatalne warunki bytowania w tamtejszej placówce (dziurawe ściany i podłogi; Szemioth musiał rzekomo spać na ziemi bez materaca). On sam szybko zaaklimatyzował się w Smyrnie i chwalił sobie pracę w konsulacie. W latach 1851–1852 odbył kilkunastomiesięczną podróż po Imperium Osmańskim i krajach z nim graniczących. Jej plonem była obszerna relacja z wyprawy spisana w jęz. rosyjskim, podzielona obecnie na osiem jednostek archiwalnych.

Po wybuchu wojny krymskiej (1853–1856) Szemioth powrócił do Rosji. W kwietniu 1854 r. wchodził w skład komisji, która zrewidowała księgi i listy przejęte po rezydującym w Odessie tureckim konsulu N. Korsi (Corsi), a następnie nadzorował przewiezienie do Głównego Archiwum MSZ akt byłego konsulatu tureckiego. Od grudnia 1854 r. pozostawał bez przydziału w dyspozycji ministerstwa, wykorzystując ten czas na załatwienie spraw prywatnych. W latach 1856–1864 pracował w konsulacie rosyjskim w Konstantynopolu jako trzeci dragoman, a pojawia się też informacja, że w 1857 r. przez krótki czas był wicekonsulem w Warnie (oficjalnie było to wtedy stanowisko honorowe, w rzeczywistości jednak obsadzane przez korpus dyplomatyczny z Rosji). 27 października 1864 r. został zwolniony ze służby na własną prośbę motywowaną złym stanem zdrowia. Konstantynopol opuścił zimą 1865 r.

Dwudziestopięcioletnia służba w korpusie dyplomatycznym zapewniła Szemiothowi z tytułu „wysługi lat” awans z 14 do 7 rangi („czynu”) w hierarchii urzędniczej Imperium Rosyjskiego. Kolejne „rangi” uzyskiwał w następnych latach regularnie z dniem 14 sierpnia (dyplomy nominacyjne wystawiane były z datami o kilka miesięcy późniejszymi): 1840 r. – registrator kolegialny, 1848 r. – sekretarz gubernialny, 1846 r. – sekretarz kolegialny, 1850 r. – tytularny radca, 1854 r. – asesor kolegialny i 1858 r. – radca nadworny.

Nie można wykluczyć, że był autorem wzmiankowanej w Bibliografii polskiej XIX wieku Karola Estreichera (1906–1984) pracy Historia rerum Abbasidarum. Estreicher podaje jako miejsce i rok jej wydania „Paryż 1823”, co na pozór wyklucza jego autorstwo. Jako autora tej pracy wskazuje natomiast, zapewne za tomem XIV Encyklopedii Powszechnej S. Orgelbranda, Aleksandra Szemiota, orientalistę urodzonego w 1800 r. i zmarłego w 1835 r. w Helsingfors (dziś Helsinki). Mimo młodego wieku miał on dostąpić zaszczytu dołączenia do grona profesorskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a także wydać w przekładzie na jęz. rosyjski (sic!) „podróż Abulfarta”. Takiego profesora nie sposób jednak doszukać się w zachowanym materiale źródłowym. Szemioth mógł zatem w okresie pobierania edukacji napisać wymienioną pracę Historia rerum Abbasidarum, którą zapewne starszy z braci Stanisław wydał, aby ułatwić mu karierę w carskiej służbie dyplomatycznej.

Po śmierci rodziców odziedziczył wraz z siostrami dobra w gub. chersońskiej i wybudowany ok. 1841 r. dom rodzinny w centrum Odessy przy ul. Jelizawietskiej [Елисаветинская ул.] 21, który wyremontował w 1872 r. W oficynie stojącej przy tym domu gościć miał w 1825 r. u jego rodziców poeta Adam Mickiewicz (1798–1855). W latach 1854–1856 stał się właścicielem Szemiotówki, najpierw dziedzicząc część tej majętności po bezpotomnej śmierci najstarszej z sióstr, Elżbiety Gadomskiej (1801–1854), a następnie odkupując w 1856 r. pozostałe działy od Eulalii (1804–1871) i Eugenii (1807–1878) Szemiothówien, które zrzekły się na jego rzecz również praw do dworku odeskiego. Był też właścicielem wsi Szemiotyszki (pow. wiłkomierski) z okazałym dworem. Przez autorów Słownika geograficznego Królestwa Polskiego wymieniony został w latach 80. XIX w. jako właściciel dwóch folwarków Szemiotyszki (pow. wiłkomierski), które liczyły 110 dziesięcin powierzchni (ok. 120 ha).

Zmarł w Odessie w 1886 r. Najprawdopodobniej nie założył rodziny, a majątek po nim odziedziczył bratanek – Wincenty Ferrara Ignacy Loyola Dymitr Kazimierz Szemioth (1838–1918).

Nagrodzony został ciemnobrązowym medalem na Andrejewskiej wstędze ustanowionym dla upamiętnienia wojny krymskiej (16 listopada 1856), orderem św. Stanisława 3 kl. za piętnastoletnią służbę (25 czerwca 1858), a także tureckimi orderami Medżidije (tur. Mecidiye Nişanı) 5 (kawalerski) i 4 (oficerski) kl. (28 lutego i 5 września 1859).     

Bibliografia:
Encyklopedia Powszechna Orgelbranda, t. XIV, Warszawa 1903, s. 253; K. Estreicher, Bibliografia polska XIX w., t. IV, Kraków 1878, s. 423; tenże, Bibliografia XIX wieku, t. 4, s. 443 (Szemiot Alexander), http://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/indeks/11583.html [dostęp: 15 I 2023]; T. Żychliński, Złota księga szlachty polskiej, Poznań 1882, t. 4, s. 393; L. Janowski, Szemiott Aleksander (1800–1835), w: Słownik bio-bibliograficzny, Wilno 1939, s. 431; Polacy w Odessie (Próba monografii), odbitka z „Kalendarzyka Odeskiego na r. 1912” J. Mioduszewskiego, Odessa 1912, s. IX; Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 11, Warszawa 1890, s. 895 (Szemiotyszki); Адрес-календарь. Общая роспись 1846, cz. 1, s. 135; Адрес-календарь. Общая роспись 1848, cz. 1, s. 135; Адрес-календарь. Общая роспись 1849, cz. 1, s. 130; Адрес-календарь. Общая роспись 1850, ч. 1, s. 185, 200; Адрес-календарь. Общая роспись 1851, cz. 1, s. 135; Адрес-календарь. Общая роспись 1852, cz. 1, s. 134; Адрес-календарь. Общая роспись 1853, cz. 1, s. 222, 237; Адрес-календарь. Общая роспись 1854, cz. 1, s. 223, 239; Адрес-календарь. Общая роспись 1857, cz. 1, s. 133; Адрес-календарь. Общая роспись 1858–1859, cz. 1, s. 148; Адрес-календарь. Общая роспись 1861–1862, cz. 1, s. 261; Адрес-календарь. Общая роспись 1865, cz. 2, s. 332; Państwowe Archiwum Obwodowe (DAOO) [Державний архів Одесскої області] w Odessie: F. 199, op. 1, spr.: 7, 12, 13, k. 181, 14, 17, 27, 29, 31, 33, 37–39, 42, 45, 56, 81–82, 91, 102, 125, 134–161; Państwowe Rosyjskie Archiwum Historyczne (RGIA) [Đîńńčéńęčé ăîńóäŕđńňâĺííűé čńňîđč÷ĺńęčé ŕđőčâ] w Sankt Petersburgu: F. 1343, op. 33, spr. 1019, k. 124; Biblioteka Narodowa (BN) w Warszawie: sygn. nr 8332, k. 54 (hasło: Aleksander Szemet) i k. 60; Генеральное консульство Российской Федерации в г. Варна, https://varna.mid.ru/istoria-konsul-skih-predstavitel-stv-rossii-sssr-v-varne [dostęp: 15 I 2023].