Unger Gracjan / Унгер Грацян (1853–1911), księgarz, drukarz, nakładca. Prawdziwe nazwisko: Jeżyński, po adopcji: Unger.

Urodził się 18 grudnia 1852 r., prawdopodobnie w Warszawie. Był synem Konstantego Jeżyńskiego (1817–1893) i Anny z Krokoszyskich (1817–1891). Po ukończeniu sześciu klas gimnazjum pracował w drukarni przybranego ojca – znanego warszawskiego drukarza i wydawcy – Józefa Ungra (1817–1874) ze spolonizowanej rodziny żydowskiej. Wysłany na praktykę do Drezna, doskonalił sztukę drukarską w oficynie pisarza Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812–1887). W 1874 r. po śmierci przybranego ojca odziedziczył odlewnię czcionek, drukarnię i księgarnię w Warszawie (ul. Nowolipki 3), którą prowadził pod nazwą firmy Józefa Ungra. Kontynuując działalność wydawniczą, dokończył edycję dzieł (1874–1875, t. 1–11) emigracyjnego pisarza i poety Zygmunta Kaczkowskiego (1825–1896), wydał dzieła Jana Kochanowskiego (1530–1584) oraz prace Galicjan – poety, krytyka literackiego i pisarza Lucjana Hipolita Siemieńskiego (1807–1877) i historyka Karola Szajnochy (1818–1868). W latach 1876–1882 drukował tygodnik „Biesiada Literacka”, a w latach 1878–1879 opublikował 15-tomowe jubileuszowe wydanie pism Kraszewskiego. Był też nakładcą specjalistycznych książek lekarzy krakowskich. Ogółem w latach 1874–1883 nakładem firmy ukazało się 51 pozycji w 87 wolumenach. Po sprzedaniu przedsiębiorstwa – drukarni i giserni – kuzynom Józefowi i Janowi Jeżyńskim, a księgarni Władysławowi Banarskiemu – działalność wydawniczą przeniósł do Petersburga.

W 1879 r. przy pl. Kazańskim [Казанская пл.] 7 w domu Lesnikowa (za soborem) otworzył Księgarnię Józefa Ungra. Okoliczności jej powstania nie są jasne, nie wykluczone, że do jej uruchomienia przyczynili się dwaj kolejni właściciele księgarni, stołeczny publicysta i literat Henryk Gliński (1853–1905) oraz późniejszy redaktor naczelny „Kraju” Erazm Piltz (1851–1929), z którym Unger nawiązał współpracę jeszcze w Warszawie (1877), gdy ten był redaktorem „Nowin”. Była to jedyna księgarnia polska w stolicy imperium, która posiadała wszystkie nowości polskie (beletrystykę, książki naukowe, albumy, podręczniki i książki dla dzieci), w tym – publikacje warszawskiego wydawnictwa Józefa Ungra. Obok niej uruchomił ok. 1881 r. liczącą blisko 1 tys. tomów polską wypożyczalnię książek i czasopism. Miesięczna opłata wynosiła kop. 75 i 3 rs zastawu, a jednorazowo można było wypożyczyć trzy książki. W roku 1880 w Petersburgu wydał Gwiazdę. Kalendarz petersburski premiowy, ilustrowany, literacki, społeczny i informacyjny pod redakcją Glińskiego. Nakładem Ungra wyszły dwa pierwsze roczniki Kalendarza na lata 1881–1882 oraz Księga pamiątkowa jubileuszu J. I. Kraszewskiego 1879 r., z której dochód przeznaczony był na budowę krakowskiego pomnika Adama Mickiewicza (1798–1855). W 1882 r. staraniem księgarza wydany został Katalog czytelni księgarni Józefa Ungra w Petersburgu. Oferującą ponad 1 tys. tomów czytelnię uruchomiono przy księgarni w tym samym roku (opłacając 75 kop. i 3 rs miesięcznego zastawu zainteresowani mogli wypożyczyć jednorazowo trzy książki). Księgarnią zarządzał wówczas już (od sierpnia tego roku) Stanisław Michał (ur. 1857) Gliński - brat Henryka, który ostatecznie odkupił ją pod koniec 1883 r. (1 grudnia st. st.) i już pod swoim nazwiskiem wydał Gwiazdę na rok 1883.

Po opuszczeniu Petersburga, gdzie bez powodzenia starał się także o uruchomienie polskiego periodyku, Unger powrócił do Warszawy. Tam w otwartym w 1879 r. Salonie Sztuk Pięknych organizował wystawy dzieł sztuki, sporządzał i wydawał katalogi różnych wyrobów. Ponadto w 1891 r. był organizatorem kiosków ulicznych do sprzedaży gazet. W 1895 r. brał udział w wystawie drukarskiej w Petersburgu w dziale cynkografii.

Był żonaty (ślub 6 lutego 1875 r.) z Leokadią Eugenią Hirschenfeld, miał synów, Stefana (zm. 1939), który po ojcu przejął firmę i kontynuował wydawanie Kalendarza Józefa Ungra (ostatni, 72. rocznik, ukazał się w 1917 r.), oraz Józefa (1883–1911), także drukarza, wydawcę i księgarza, właściciela Księgarni Polskiej i drukarni w Kielcach przy ul. Dużej (obecnie Jana Pawła II) 5.

Zmarł w Warszawie 2 maja 1911 r. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w rodzinnym grobowcu Ungrów (kw. 156, rz. 3, m. 12).


Bibliografia:
Ungrowie, w: Encyklopedia Warszawy, Warszawa 1994, s. 912–913; M. Kocujowa, Unger Gracjan (Jeżyński), w: Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa–Łódź 1972, s. 925–926; Z. Łukawski, Ludność polska w Rosji 1863–1914, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 158; L. Bazylow, Polacy w Petersburgu, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984, s. 225–226, 379–381; J. Kuszłejko, Książka polska w Rosji na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1993, s. 125 (przypis 59); A. Kempa, Książka polska w Petersburgu (1773–1920), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 1995, nr 6, s. 28; M. Kwiatkowska, Księgarnia polska w Petersburgu. Przyczynek do opisu polskiego ruchu wydawniczego na przełomie XIX i XX wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum” 2014, nr 1 (18), s. 73–75; B. Garczyk, Petersburg. Nierosyjska historia miasta 1703–1917, Poznań 2015, s. 80–81; S. Szenic, Cmentarz Powązkowski 1891–1918, Warszawa 1983, s. 296; „Gwiazda”. Kalendarz petersburski premiowy, ilustrowany, literacki, społeczny i informacyjny na rok 1882, 1883, red. H. Gliński, Petersburg [1882, 1883] (reklamy); „Kraj” 1882, nr 6, 8/20 sierpnia s. 9 (Zarząd księgarni polskiej Ungra w Petersburgu).