Porębski Kazimierz / Порембский Казимир (Казимеж) Адольфович (1872–1933), kontradmirał rosyjskiej Marynarki Wojennej (MW), wiceadmirał polskiej MW.

Urodził się 2/14 listopada 1872 r. w Wilnie (gub. wileńska). Jego rodzicami byli Adolf i Maria z domu Krejbich (1843–1924). Był wyznania rzymskokatolickiego. Po ukończeniu pięciu klas gimnazjum w Wilnie wyjechał do Petersburga, gdzie po zdaniu egzaminu konkursowego został przyjęty w poczet słuchaczy Szkoły Morskiej (SM, od 1891 r. Morski Korpus Kadetów), elitarnej uczelni wojskowej o statusie szkoły wyższej, do której mogli uczęszczać wyłącznie potomkowie szlachty dziedzicznej i synowie oficerów Rosyjskiej Cesarskiej MW. SM usytuowana była na Wyspie Wasiljewskiej [Васильевский остров] nad Newą, w pobliżu mostu Mikołajewskiego (obecnie most Błagowieszczenski). Porębski studiował w niej od roku 1886, a ukończył ją 8 września 1892 r. w stopniu miczmana. W 1895 r. odbył roczny kurs specjalistyczny w Oficerskiej Szkole Minowo-Torpedowej w Kronsztadzie, uzyskując tytuł oficera minowo-torpedowego 2. kl.

Służbę w Rosyjskiej Cesarskiej MW rozpoczął w 1889 r. W 1894 r. uczestniczył w ekspedycji hydrograficznej na wody Oceanu Arktycznego, dwa lata później brał udział w wyprawie naukowej badającej wybrzeża Morza Japońskiego i Morza Ochockiego. W pierwszym piętnastoleciu służby na morzu doskonalił umiejętności, pływając na okrętach różnych klas, na których pełnił na przemian funkcję dowódcy wachty, oficera wachtowego oraz oficera minowo-torpedowego. Podczas trzech rejsów dookoła świata, które odbył na krążownikach „Dmitrij Donskoj” [Дмитрий Донской] i „Pamiat’ Azowa” [Память Азова], zapoznał się z warunkami żeglugi na akwenach morskich i oceanicznych oblewających Europę i Azję. 13 kwietnia 1897 r. awansował na stopień lejtnanta. W latach 1900–1902 był członkiem komisji technicznej nadzorującej budowę krążownika pancernopokładowego „Nowik” [Новик], zamówionego przez marynarkę rosyjską w niemieckiej stoczni F. Schichaua w Gdańsku. Po wejściu okrętu do służby (1901) pełnił na nim funkcję oficera minowo-torpedowego, a następnie starszego oficera; zetknął się tu (1903) z ówczesnym miczmanem Aleksandrem W. Kołczakiem (1874–1920).

Na „Nowiku” walczył podczas wojny rosyjsko-japońskiej (1904–1905), m.in. w bitwie na Morzu Żółtym (10 sierpnia 1904) i podczas obrony bazy morskiej Port Arthur (lipiec 1904 – styczeń 1905). Po przerwaniu japońskiej blokady „Nowik” podjął próbę przedostania się do Władywostoku, ale został przechwycony koło Sachalina przez krążowniki japońskie i poważnie uszkodzony ogniem artyleryjskim, a następnie zatopiony przez załogę 7/8 / 20/21 sierpnia 1904 r. na redzie portu Korsakow na Sachalinie. Porębskiemu wraz z częścią załogi udało się przedostać na ląd i po blisko dwumiesięcznym marszu bezdrożami tajgi dotrzeć do rosyjskiej bazy morskiej we Władywostoku. Pozostał tam do końca wojny, organizując warsztaty budowy torpedowców oraz prowadząc kursy nawigacji i broni minowo-torpedowej dla praporszczyków (chorążych marynarki). W okresie pocuszimskim (po 27/28 maja 1905 r.) powierzano mu odpowiedzialne funkcje dowódczo-sztabowe. W 1905 r. został dowódcą kontrtorpedowca „Triewożnyj” [Тревожный], a rok później (6 grudnia) awansował za zasługi wojenne na stopień kapitana 2. rangi. W latach 1906–1908 przydzielono go do sztabu dowódcy zespołu okrętów szkolnych Floty Bałtyckiej, gdzie pełnił najpierw funkcję starszego oficera flagowego, a następnie zastępcy szefa sztabu. Podczas szkoleniowych rejsów wykładał gardemarynom (aspirantom oficerskim) przedmioty z zakresu swojej specjalności. W latach 1908–1909 zajmował stanowisko zastępcy szefa sztabu eskadry bałtyckiej. W 1909 r. powierzono mu dowództwo krążownika pancernego „Admirał Makarow” [Адмирал Макаров], a w latach 1909–1913 stawiacza min „Jenisiej” [Енисей]. 26 listopada/9 grudnia 1912 r. otrzymał za zasługi awans na stopień kapitana 1. rangi. W lutym 1913 r. przeniesiony został do Floty Czarnomorskiej, gdzie objął stanowisko szefa sztabu głównodowodzącego portami Morza Czarnego. W październiku tego roku był już dowódcą budowanego w stoczni Russud w Nikołajewie pancernika „Impieratrica Marija” [Императрица Мария].

Po wybuchu I wojny światowej Porębski został czasowo przeniesiony na stanowisko dowódcy pancernika „Rostisław” [Ростислав], na którym odbył kampanię 1914 r. W grudniu tego roku powierzono mu ponownie dowództwo „Impieratricy Mariji” z zadaniem przyspieszenia prac nad jej budową. Po wejściu pancernika do służby w lipcu 1915 r. dowodził tym najnowocześniejszym okrętem Floty Czarnomorskiej podczas wszystkich rejsów bojowych do wiosny 1916 r. Za zasługi awansował 10/23 kwietnia 1916 r. na stopień kontradmirała (ze starszeństwem od 23 grudnia 1913 r.). Od kwietnia do sierpnia 1916 r. dowodził brygadą krążowników, odsunięty jednak przez nowego dowódcę adm. A. W. Kołczaka sprawował następnie dowództwo nad szkolnym zespołem okrętów (sierpień) oraz lotnictwem (wrzesień–listopad) Floty Czarnomorskiej. Pod koniec trzeciej kampanii wojennej wziął krótki urlop zdrowotny i został 10 listopada tego roku czasowo przesunięty do rezerwy. W styczniu 1917 r. powołano go ponownie do służby czynnej. Został wówczas przeniesiony do Floty Bałtyckiej i w lutym tego roku wyznaczony komendantem broniącego dostępu do Piotrogrodu Morskiego Rejonu Ufortyfikowanego w Zatoce Fińskiej. 8/21 marca tego roku objął stanowisko szefa Wydziału MW sztabu Frontu Północno-Zachodniego i Rejonu Piotrogrodzkiego, a 6/19 sierpnia podał się do dymisji i na własną prośbę przeszedł w stan spoczynku.

Po wystąpieniu ze służby w rosyjskiej MW Porębski zaangażował się w działalność gospodarczą prowadzoną przez społeczność polską w Rosji. Aktywnie uczestniczył w pracach Polskiej Rady Ekonomicznej i Rozrachunkowej oraz Stowarzyszenia Techników, Przemysłowców i Kupców Polskich w Piotrogrodzie, stawiając sobie za cel wypracowanie koncepcji przyszłej polskiej polityki morskiej. Jego aktywność na polu gospodarczym przerwały władze wojskowe Rosji bolszewickiej, które w styczniu 1918 r. wcieliły go do służby we Flocie Bałtyckiej. 5 kwietnia tego roku odwołany został ze służby we flocie czynnej i wyznaczony naczelnikiem Oddziału MW, wchodzącego w skład Piotrogrodzkiego Rejonu Wojennego. W sierpniu 1918 r. zwolnił się na własną prośbę ze służby w Robotniczo-Chłopskiej Czerwonej MW. Jako argument uzasadniający podanie o dymisję przedstawiał w rozmowie z dowódcą Sił Morskich Republiki kontradm. Wasilijem M. Altvaterem (1883–1919) polskie pochodzenie oraz chęć powrotu do ojczyzny.

Latem 1918 r. Porębski przyjechał wraz z matką do Warszawy. Na krótko przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości do stolicy zaczęli przybywać także inni oficerowie służący poprzednio we flotach państw zaborczych. Porębski wyszedł więc z inicjatywą założenia stowarzyszenia, którego głównym celem byłoby wypracowanie koncepcji przyszłej polityki morskiej odradzającej się Rzeczypospolitej oraz integracja rozproszonego środowiska ludzi morza. Efektem podjętych przez niego starań było utworzenie 1 października 1918 r. Stowarzyszenia Pracowników na Polu Rozwoju Żeglugi „Bandera Polska” – organizacji społecznej, która zapoczątkowała akcję popularyzacji problematyki morskiej i rzecznej w społeczeństwie polskim. Z racji wysokich kwalifikacji, doświadczenia i wieloletniej praktyki morskiej został wybrany przewodniczącym Stowarzyszenia (funkcję tę pełnił do 1922 r.), które w okresie międzywojnia kilkakrotnie zmieniało nazwę (od maja 1919 r. – Towarzystwo „Liga Żeglugi Polskiej”, od kwietniu 1924 r. – Liga Morska i Rzeczna, od października 1930 r. – Liga Morska i Kolonialna). Trwałą zasługą organizacji w pierwszych latach jej funkcjonowania było utworzenie w 1920 r. Państwowej Szkoły Morskiej w Tczewie, kształcącej kadry dla przyszłej Marynarki Handlowej. Przed wybuchem II wojny światowej (1939) organizacja ta zrzeszała już prawie 1 mln członków i podejmowała aktywne starania na rzecz realizacji celów polityki morskiej Polski.

23 stycznia 1919 r. Porębski został przyjęty do służby w Wojsku Polskim (WP) w stopniu generała podporucznika (generał porucznik od 1 kwietnia 1920 r., zweryfikowany do stopnia wiceadmirała 1 kwietnia 1921 r. ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 r.). W ramach pierwszego przydziału służbowego włączono go do prac komisji odbioru od Niemców robót regulacyjnych i mostowych na Wiśle. W okresie między styczniem a marcem 1919 r. przedstawił pięć memoriałów, w których prezentował podstawy przyszłej polskiej polityki morskiej oraz odnosił się do aktualnych problemów związanych z ustalaniem granicy morskiej i reparacji wojennych: W sprawie repartycji tonażu przeznaczonego dla Polski, Znaczenie ekonomiczne Gdańska, Obecne warunki dla rozwoju Narodowej Floty Handlowej, Memoriał w sprawie morskiej, Memoriał o potrzebie utworzenia jednego w państwie Urzędu do Spraw Morskich (Sprawy morskie Polski, t. 7, s. 67–97). Od marca 1919 r. był członkiem Rady Wojennej Ministerstwa Spraw Wojskowych (MSWojsk.), a od maja tego roku – szefem Departamentu dla Spraw Morskich (DSM) MSWojsk., de facto odpowiadał więc za całokształt polityki morskiej państwa. Tworząc zręby organizacyjne polskiej MW, dał się poznać jako pracowity i zdolny organizator. Inicjował prace nad regulaminami, instrukcjami i polską terminologią wojennomorską oraz założył Szkołę Marynarzy w Kazuniu koło Modlina. Chcąc podkreślić znaczenie odzyskania przez Rzeczpospolitą dostępu do morza, wziął udział w zaślubinach Polski z Bałtykiem 10 lutego 1920 r. w Pucku, gdzie na jego rozkaz podniesiono polską banderę wojenną.

Latem 1920 r., kiedy Armia Czerwona zagroziła Warszawie, Porębski przekazał obowiązki szefa DSM swemu zastępcy kmdr. Jerzemu Świrskiemu (1882–1959) i oddał się do dyspozycji Naczelnego Dowództwa WP. Podczas bitwy warszawskiej (13–25 sierpnia 1920) organizował żeglugę wojenną na Wiśle i dowodził odcinkiem frontu Zegrze–Dęby, przyczyniając się do skutecznej obrony stolicy. Po zażegnaniu niebezpieczeństwa ponownie objął obowiązki szefa DSM, a po reorganizacji naczelnych władz Marynarki Wojennej na początku 1922 r. – szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej (KMW). Porębski był twórcą programów rozbudowy polskiej MW; opowiadał się za tworzeniem silnej marynarki, której trzon stanowić miały pancerniki i krążowniki. Jego projekty nie zostały jednak wdrożone do realizacji z uwagi na ograniczone możliwości finansowe kraju. Był również inicjatorem budowy nowego portu w Gdyni (otwartego oficjalnie w 1922 r.) i wspierał opracowującego jego koncepcję inż. Tadeusza Wendę (1863–1948). W maju 1925 r. w rezultacie ujawnienia tzw. afery minowej postawiono mu zarzuty o dopuszczenie do nadużyć w MW i przeniesiono go w stan nieczynny, a w kwietniu 1927 r. w stan spoczynku.

Porębski nie założył rodziny.

Zmarł w Warszawie 20 stycznia 1933 r., pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 46, rz. 4, m. 12).

Uhonorowany był odznaczeniami: rosyjskimi medalami morskimi oraz orderami: św. Stanisława III kl. i Czerwonego Orła (1902), św. Anny III kl. z mieczami i kokardą (1904), św. Stanisława II kl. z mieczami (1904), św. Jerzego IV kl. (1904), złotą szablą „Za męstwo” (1907), św. Anny II kl. (1907), św. Włodzimierza IV kl. z kokardą (1907), św. Włodzimierza III kl. (1914), św. Włodzimierza III kl. z mieczami (1915); tunezyjską Gwiazdą Komandorską Nischana Iphtickara (1907), estońskim Krzyżem Wolności II kl., pruskim Orderem Czerwonego Orła IV kl., rumuńskim Orderem Gwiazdy, krzyżem oficerskim francuskiej Legii Honorowej (1908); włoskimi: Krzyżem Komandorskim Korony Włoskiej (1908), Krzyżem Komandorskim św. Maurycego i Łazarza (1910), srebrnym medalem za akcję ratowniczą na Sycylii i Kalabrii w 1908 r. (1911); polskimi: Krzyżem Oficerskim (1920) i Komandorskim Orderu Polonia Restituta (1923) i Krzyżem Walecznych (1920).

Nazwiskiem Porębskiego nazwano ulicę i szkołę w Gdyni, gdzie w roku 1994 odsłonięto również jego pomnik. Tego roku został też patronem 8. Flotylli Obrony Wybrzeża. W 1998 r. na cmentarzu Marynarki Wojennej na Oksywiu odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową.


Bibliografia:
A. Kijas, Polacy w Rosji od XVII wieku do 1917 roku. Słownik biograficzny, Poznań 2000, s. 276–277 (bibliografia); W. Pater, Admirałowie 1918–2005. Słownik biograficzny, Gdynia 2006; J. Pertek, Porębski Kazimierz, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–WarszawaKraków–Gdańsk–Łódź 1983, t. 27, s. 656–658 (bibliografia); C. Ciesielski, Twórcy polskiej marynarki wojennej. Uznanie i represje (1918–1946; 1945–1951), Gdańsk 1995; Kadry morskie Rzeczypospolitej, t. 2, Polska Marynarka Wojenna, cz. 1, Korpus oficerów 1918–1947, red. J. K. Sawicki, Gdynia 1996, tamże, t. 5, Polska Marynarka Wojenna, cz. 1, Korpus oficerów 1918–1947, Gdynia 2011 (tu A.M. i S. Nowakowscy, Wiceadmirał Kazimierz Porębski w biografistyce oraz zapiskach i dokumentach rodzinnych, s. 76–98); Z. Machaliński, Admirałowie polscy 1919–1950, Gdańsk 1993; tenże, Kazimierz Porębski (1872–1933), w: K. Porębski, Sprawy morskie Polski, wstęp i oprac. Z. Machaliński, seria: „Księgi Floty Ojczystej”, Gdynia 1996, t. 7, s. 18–62; Н. И. Шаброва, Судьба членов команды крейсера „Новик” после русско-японской войны 1904–1905 годов, w: „Вестник Сахалинского музея” 2011 vol. 17, s. 419–429 (biogram s. 425–427), http://sakhalinmuseum.ru/ufile/44_Vestnik-p419-429.pdf - dostęp: 28 VII 2015; A. Wojtaszak, Generalicja Wojska Polskiego 1918–1926, Warszawa 2012; A. Zbierski, M. Cieślak, L. Trawicki, Udział Polaków w wojnie rosyjsko-japońskiej na morzu w latach 1904–1905, Gdańsk 2000, s. 112–116 (biogram); Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne, http://cmentarze.um.warszawa.pl/pomnik.aspx?pom_id=18646 - dostęp: 23 XI 2015; Centralne Archiwum Wojskowe (CAW) w Rembertowie: sygn. AP 7277 (akta personalne Porębski Kazimierz).