Gliwic Hipolit Jan / Гливиц Ипполит Бернардович (1878–1943), inżynier górnik, ekonomista, działacz gospodarczy i społeczny, docent Instytutu Górniczego w Petersburgu, senator II RP, pseudonimy: Bankier, Tomasz.

Urodzony 24 (według niektórych źródeł – 23, w akcie zgonu podana data 21 maja) marca 1878 r. w Warszawie. Syn Bernarda Gliwitza, przemysłowca, zaliczanego do grupy sześciu największych potentatów branży metalowej na terenie Królestwa Polskiego, dyrektora handlowego Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Metalowych „B. Handke” na południu Rosji, i Florentyny (1851–1882) z domu Selbstman (Zakrzewskiej). Miał brata Jakuba (1881–1930) i siostry: Aleksandrę Julianową Rubinsteinową, Jadwigę (zm. 1973), Stefanię Olgę, żonę Włodzimierza Momentowicza (1873–1951), uczestnika akcji pod Bezdanami w 1908 r., oraz Wandę Dorotę (1882–1964), małżonkę inż. awiacji Witolda Jarkowskiego (1875–1918). Po ukończeniu ze złotym medalem gimnazjum w Warszawie rozpoczął studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Uniwersytetu Noworosyjskiego w Odessie. Jako kandydat nauk matematycznych (1901) kontynuował je w petersburskim Instytucie Górniczym (IG), uzyskując w 1906 r. tytuł zawodowy inżyniera górniczego. W latach 1892–1900 kierował w Odessie działalnością firm przemysłowych ojca.

W Petersburgu wstąpił w 1904 r. do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Do roku 1907, a zwłaszcza w czasie rewolucji 1905 r. był jednym z aktywniejszych działaczy Petersburskiego Komitetu Okręgowego PPS. Swoje korespondencje zamieszczał w organach partyjnych „Przedświt” i „Naprzód”. Wybrany na delegata Komitetu, uczestniczył w I Radzie Partyjnej PPS (15–18 czerwca 1905) w Józefowie pod Warszawą. Brał także udział w przewożeniu broni dla Organizacji Bojowej PPS. Aresztowany pod koniec 1905 r., w roku 1906 przesiedział sześć miesięcy w więzieniu w petersburskich Kriestach. Tam poślubił urodzoną w Niżnym Nowogrodzie Wiktorię Haykiewicz (1878–1948), córkę zesłańców po powstaniu styczniowym 1863 r. Po zwolnieniu zaprzestał działalności w ruchu robotniczym. W 1907 r. został asystentem, a w 1909 r. docentem w IG. Jako członek Rady Zjazdów Przedstawicieli Przemysłu i Handlu ściśle współpracował z kołami wielkoprzemysłowymi Rosji. Społecznie występował w Związku Polskim Lekarzy i Przyrodników z dotyczącymi spraw gospodarczych odczytami. W 1911 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie objął funkcję dyrektora warszawskiego oddziału rosyjskich hut żelaznych założonego w roku 1902 syndykatu „Prodamet” [Продамет], któremu prezesował Ignacy Jasiukowicz (1876–1944); stanowisko to zajmował do 1914 r.

Podczas I wojny światowej (1914–1918) przebywał w Petersburgu. W tym okresie figuruje w księgach adresowych jako przedstawiciel najpierw Rosyjskiego Towarzystwa Akcyjnego Granitu, Marmuru i Robót Budowlanych [Pусские акционерное общество гран. мрaм. и строительного дела] (1915-1916), a następnie Towarzystwa Akcyjnego Sosnowieckich Fabryk Rur i Żelaza [Довер. акционерное общество Сосновицкoго трубопрокатного и железнoго завoда] (1917). Działał w powstałym w 1915 r. w Piotrogrodzie Polskim Zrzeszeniu Niepodległościowym oraz w Towarzystwie Prawników i Ekonomistów. Uczestniczył w jego akcjach na forum międzynarodowym, m.in. pośredniczył w nawiązaniu kontaktów z The Polish Information Committee Augusta Zaleskiego (1883–1972). W toczącej się w styczniu 1916 r. dyskusji na temat Królestwa Polskiego sformułował pogląd o niezależności gospodarczej ziem polskich. W 1917 r. był członkiem powołanego po rewolucji lutowej piotrogrodzkiego Polskiego Komitetu Demokratycznego. Sylwetki jego głównych działaczy gen. Aleksandra Babiańskiego (1853–1931), prawnika Aleksandra Lednickiego (1866–1934) i inż. technologa Aleksandra Więckowskiego (1854–1919) nakreślił po latach we wspomnieniu pt. Trzech Aleksandrów (Warszawa b.d.). Wraz z powstaniem w marcu 1917 r. Komisji Likwidacyjnej ds. Królestwa Polskiego w Piotrogrodzie został radcą – pracownikiem ekspozytury, później zaś kierownikiem jej Wydziału Ekonomiczno-Finansowego. Funkcję tę sprawował przy Przedstawicielstwie Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego w Moskwie.

W czasie pobytu nad Newą mieszkał kolejno w zaułku Drowjanym [Дрoвяной пер.] 10 (1908) w rejonie Admiraltiejskim, przy ul. Oczakowskiej [Очаковская ул.] 5 (1909), w zaułku Ertelew [Эртелев пер.] (obecnie ul. Czechowa [Чехова ул.]) 7 (1915), przy ul. Miljonnej [Миллионная ул.] 23 (1916) i ul. Oficerskiej [Офицерская ул.] (obecnie ul. Dekabrystów [Декабристов ул.]) 36 (1917).

W listopadzie 1918 r. zdecydował się na powrót do odrodzonej Polski. W II Rzeczypospolitej pełnił wiele ważnych funkcji politycznych i państwowych. Na przełomie lat 1918 i 1919 r. był członkiem Komitetu Organizacyjnego Związku Demokracji Polskiej. W 1919 r. został radcą handlowym I kl. w Waszyngtonie. Po kilku latach powrócił do Waszyngtonu jako chargé d’affaires ambasady polskiej (1925). W latach 1925–1926 pełnił funkcję dyrektora departamentu w Ministerstwie Przemysłu i Handlu.

Po przewrocie majowym 1926 r. w pierwszym gabinecie Kazimierza Bartla (1882–1941) krótko (od 15 maja do 4 czerwca 1926) był ministrem przemysłu i handlu. W 1927 r. z listy Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem wybrany został na senatora z woj. białostockiego. W latach 1928–1930 powierzono mu godność wicemarszałka Senatu, równocześnie przewodniczącego jego Komisji Skarbowo-Budżetowej. Jako przedstawiciel Polski brał udział w VIII–XI Zgromadzeniach Ligi Narodów i w innych konferencjach międzynarodowych. Był członkiem Unii Międzyparlamentarnej i Związku Paneuropy.

Na przełomie lat 20. i 30. XX w. piastował funkcję prezesa i wiceprezesa zarządów licznych towarzystw akcyjnych, przemysłowych, górniczych i bankowych; m.in. w latach 1927–1928 zorganizował w Katowicach Wspólnotę Interesów Górniczo-Hutniczych SA. Należał do czołowych przedstawicieli polskiej szkoły ekonomicznej międzywojnia. Należąc do współtwórców tej szkoły, nie zaniedbywał również działalności naukowo-dydaktycznej. Od 1928 r. był profesorem istniejącej od 1919 r. Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. W 1935 r. wybrano go na dziekana Wydziału Polityczno-Społecznego tejże Wszechnicy. Wykładał także na Studium Dyplomatycznym Uniwersytetu im. Jana Kazimierza we Lwowie (od 1931 r.), w Szkole Nauk Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego (1934–1936) i Akademii Handlowej w Krakowie.

Niemal od 1910 r. związany był z polską masonerią. W latach 1920–1938 był członkiem loży „Kopernik” w Warszawie. Przez trzy lata, między rokiem 1933 a 1936, pełnił funkcję sekretarza Wielkiej Loży Narodowej.

Pozostawił liczącą kilkaset pozycji, wielojęzyczną spuściznę naukową. Pierwsza większa rozprawa, wydana w 1911 r. w Petersburgu, dotyczyła rozwoju przemysłu żelaznego Rosji – Железная промышленность России [Przemysł żelazny w Rosji]. Główne jej tezy powtórzył w pracy Quelques mots sur l’industrie métallurgique Russe (St. Petersbourg 1911). Dwa lata później wyszła książka Потребление железа в России [Zużycie żelaza w Rosji] (Санкт-Петербург 1913), a następnie Ewolucja syndykatów (1916, t. 1 – Warszawa, t. 2 – Piotrogród); w roku 1915 ukazała się w Piotrogrodzie jego broszura Показатель и ось конъюнктуры [Wykładnik i oś koniunktury]. W okresie międzywojennym wydał ponadto kilka rozpraw dotyczących gospodarki polskiej i jej międzynarodowych uwarunkowań, w tym problematyki bankowej, m.in. Podstawy ekonomii światowej (Warszawa 1926–1938, t. 1–3), Międzynarodowa współzależność ekonomiczna a polska polityka gospodarcza (Warszawa 1928), Specjalizacja a autarkia (Poznań 1939). Funkcjonowanie przemysłu i handlu polskiego w latach 1914–1918 przedstawił w monografii Przemysł i handel Polski a wielka wojna (Warszawa 1936) oraz Industrie et commerce de Pologne pendant la grande guerre (Varsovie 1938).

W czasie II wojny światowej, po zajęciu w 1939 r. Warszawy przez Niemców pozostał w mieście, choć jako człowiek wpływowy miał możliwość wyjazdu za granicę. Od 1941 r. współpracował z Delegaturą Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj. Organizował tajne komplety, na których wykładał ekonomię. Był przewodniczącym utworzonej w 1942 r. Rady Gospodarczej przy Biurze Studiów Gospodarczych Oddziału II Komendy Głównej Armii Krajowej (AK), składającej się ze specjalistów, głównie profesorów. Aresztowany 9 kwietnia 1943 r. i osadzony na Pawiaku, zażył w więzieniu truciznę.

Zmarł 10 kwietnia; pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 241, rz. 4, m. 20).

Z małżeństwa z Wiktorią z Haykiewiczów miał syna Tadeusza (14 sierpnia 1907 Petersburg – 10 maja 1994), prawnika i ekonomistę, także masona, od 1991 r. wielkiego mistrza Wielkiej Loży Narodowej.

Odznaczony był Medalem Niepodległości (1938) oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta, a także czechosłowackim Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Lwa Białego.

Bibliografia:
S. Łoza, Czy wiesz, kto to jest?, Warszawa 1938, s. 207; Maksymilian J. Ziomek, Gliwic Hipolit Jan, w: Polski słownik biograficzny, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960, t. 8, s. 74–75 (bibliografia); J. Myśliński, Gliwic Hipolit, w: Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, Warszawa 1987, t. 2, s. 256–257; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. M. Majchrowski, Warszawa 1994, t. 1, s. 38–39; Gliwic Hipolit, w: Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, Warszawa 2000, t. 2, s. 108–110; Gliwic Hipolit, w: Biblioteka Sejmowa. Baza Parlamentarzyści, https://bs.sejm.gov.pl/F?func=find-b&request=000000448&find_code=SYS&local_base=ARS10 [dostęp: 12 V 2020]; B. Olszewicz, Lista strat kultury polskiej (od 1 IX 1939 – 1 III 1946), Warszawa 1947, s. 72; H. Bartoszewicz, Polskie ugrupowania polityczne w Rosji wobec problemu niepodległości Rzeczypospolitej (luty–listopad 1917 roku), „Mazowieckie Studia Humanistyczne” 1999, nr 5/1, s. 49–50; L. Bazylow, Polacy w Petersburgu, Wrocław 1984, s. 328, 425, 429; Cmentarz Powązkowski w Warszawie, red. J. Waldorff i in., Warszawa 1982, s. 249; L. Hass, Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, Warszawa 1984, s. 84, 112, 229, 232, 318, 320, 325; tenże, Loża i polityka. Masoneria rosyjska 1822–1995, t. 1, Wolnomularstwo rosyjskie w podziemiu 1822–1921, Warszawa 1996, s. 212, 243, 264–265; tenże, Zasady na godzinie próby. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1929–1941, Warszawa 1987, s. 182, 198, 259; Z. Łukawski, Ludność polska w Rosji 1863–1914, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978, s. 55, 104–105; tenże, Polacy w rosyjskim ruchu rewolucyjnym 1894–1907, Warszawa 1984, s. 258 (przypis 45); J. Róziewicz, Polskie środowisko naukowe w Petersburgu w latach 1905–1918, w: Polsko-rosyjskie związki społeczno-kulturalne na przełomie XIX i XX wieku, red. M. Leczyk, Warszawa 1980, s. 201, 205–206; tenże, Polsko-rosyjskie powiązania naukowe (1725–1918), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984, s. 202; Т. M. Смирнова, Польские общества в Санкт-Петербурге конец XIX – начало XX века, Санкт-Петербург 2013, s.128; I. Spustek, Polacy w Piotrogrodzie 1914–1917, Warszawa 1966, s. 34–35, 98, 226, 377, 380, 413–415; J. Sibora, Narodziny polskiej dyplomacji u progu niepodległości, Warszawa 1998, s. 157, 159, 295, 339; W. A. Ślisz, Prasa polska w Rosji w dobie wojny i rewolucji (1915–1919), Warszawa 1968, s. 194 (przypis 258); W. Toporowicz, Sprawa polska w polityce rosyjskiej 1914–1917, Warszawa 1973, s. 273, 315, 326, 339, 368; E. Wichrowska, Gliwicowie, „Ars Regia” 1993, 2/2, s. 107–110; H. Gliwic, Trzech Aleksandrów. Ze wspomnień i wrażeń osobistych, Warszawa b.d., s. 1-6; A. Lednicki, Pamiętniki, Londyn 1967, t. 2, s. 643, 648, 654–655, 657; A. Wierzbicki, Żywy Lewiatan. Wspomnienia, wstęp i oprac. P. Wierzbicki, Warszawa 2001, s. 65–66, 364–365, 367.